Dông sét và cách phòng tránh
Việt Nam nằm ở tâm dông châu Á, là một trong ba tâm dông trên thế giới có hoạt động dông sét mạnh. Số ngày dông trung bình ở Việt Nam khoảng 100 ngày/năm và số giờ dông trung bình là 250 giờ/năm. Trong một năm, Việt Nam có thể có tới 2 triệu cú sét đánh xuống đất. Một số địa phương dông sét xuất hiện nhiều như xã Cổ Dũng (Hải Dương), huyện Đông Anh (Hà Nội), Thăng Bình (Quảng Nam), đồng bằng sông Cửu Long...
Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ của Viện Vật lý Địa cầu thực hiện năm 2004, cả nước có 820 vụ sét đánh gây thiệt hại nhiều tỷ đồng, làm gián đoạn dịch vụ viễn thông, điện lực.
Tại Bình Dương cũng đã xảy ra nhiều vụ sét đánh gây thiệt hại về người cũng như cơ sở hạ tầng. Gần đây nhất là vào ngày 31/5/2015, một người đàn ông khi đang đi câu cá ở thị xã Dĩ An (tỉnh Bình Dương) thì trời chuyển mưa. Trong lúc đó có cuộc điện thoại gọi đến, vừa nghe cuộc điện thoại thì xuất hiện sấm sét và một tiếng nổ lớn. Sau đó, toàn thân của ông và cả chiếc điện thoại đều bị cháy.(baomoi.com)
Người hay súc vật bị sét đánh thì chỗ bị sét đánh bị bỏng nặng hoặc cháy đen. Nếu bị nặng sẽ tử vong tại chỗ, nếu không chết thì mang thương tật suốt đời, giảm sút sức khỏe. Con người hay súc vật bị sét đánh không chỉ vào ngày mưa dông mà có trường hợp bị sét đánh vào những ngày không mưa đó là do bị sét hòn.
Sét hòn là dạng sét tồn tại dưới dạng một vật thể bay sáng xuất hiện cùng tia sét từ mây xuống đất. Sét hòn có dạng hình quả trứng, hình que, hình giọt nước. Vào các dịp mưa dông rất hay có sét và thường 90% sét âm, tức là sét từ đám mây đánh xuống đất.
Về nguyên nhân hình thành sét, có một phần do yếu tố con người gây nên. Lý giải điều này, có hai nguyên nhân chính gây ra nhiều sét là do núi lửa phun trào và do hiện tượng Elnino, hoặc do con người đốt rừng gây ra những trận cháy rừng dữ dội tạo ra một làn khói đặc đủ để dẫn điện. Mà nguyên nhân dẫn tới hiện tượng Elnino là do biến đổi khí hậu, do con người thải nhiều khí đốt lên bầu khí quyển, đốt phá, khai thác rừng bừa bãi.
Để phòng chống sét an toàn và hiệu quả, khi xây dựng nhà cao tầng phải làm cột chống sét hay còn gọi là cột thu lôi đúng tiêu chuẩn. Đặc biệt, đang làm việc ngoài đồng khi có mưa dông tuyệt đối không trú mưa dưới tán cây cao hoặc ẩn trú ở các gò đống đất cao và tuyệt nhiên không cầm các vật liệu bằng kim loại như liềm, hái, cuốc, xẻng, dao, que sắt… và cũng không đứng gần các con vật to lớn như bò, trâu. Nếu đang ở trong nhà khi trời mưa dông cần tắt ngay các thiết bị dùng điện như ti vi, tủ lạnh, điều hòa và cần tránh xa các thiết bị điện.
Có thể thấy hiện tượng sét đánh chết người vào mỗi dịp mưa dông gây hậu quả nặng nề về người và tài sản. Vì vậy, để phòng chống sét, các cơ quan chức năng cần phải tuyên truyền rộng rãi để người dân hiểu, đặc biệt là những người dân ở vùng sâu vùng xa để tránh xảy ra những hậu quả đáng tiếc.
Dưới đây sẽ là một số kỹ năng cơ bản phòng chống sét như sau:
Lên kế hoạch trước
Nghe dự báo thời tiết. Khi nghe bản tin dự báo thời tiết lên kế hoạch làm việc để đề phòng. Khi làm ở khu vực nào đó, để ý trước các nơi có thể trú mưa và tránh sét an toàn. Phải tính được thời gian từ chỗ làm việc đến nơi an toàn. Thường thì cơn dông kéo đến rất nhanh trong vòng 15 phút và di chuyển với vận tốc 40km/giờ. Nói chung khi đang ở nơi không an toàn thì cần phải để ý đến các dấu hiệu của dông như mây đen, không khí lạnh, gió.
Thực hiện quy tắc nhìn - nghe
Khi sét xảy ra, thoạt tiên ta thấy tia chớp lóe lên và sau đó là có tiếng sấm kèm theo. Nếu bạn tính khoảng thời gian từ lúc tia chớp lóe lên và lúc nghe thấy tiếng sấm thì có thể xác định được khoảng cách tới nơi sét xảy ra. Chia số giây cho 3 ta được khoảng cách đến tia sét. Ví dụ đếm được 3 giây thì sét cách vị trí đứng là 3/3= 1km. Nên nhớ rằng nếu như khoảng thời gian bạn đếm được từ khi thấy chớp và nghe tiếng sấm nhỏ hơn 30 giây, thì bạn đã nằm trong tầm ngắm của tia sét rồi và phải cẩn thận. Nếu thời gian này nhỏ hơn 20 giây thì phải di chuyển ngay đến nơi an toàn hơn. Khi nghe thấy tiếng sấm đầu tiên bất kể là gì cũng cần phải thấy nguy hiểm đã đến. Sét có thể đánh cách xa nơi có mưa tới 15 - 20km.
Tránh sét trong nhà
Khi trời sắp xảy ra dông thì biện pháp tránh sét tốt nhất là nên về nhà. Chỗ an toàn để tránh sét là tòa nhà, hay công sở có lắp đặt hệ thống chống sét. Khi ở trong nhà thì nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện, tránh các chỗ ẩm ướt như buồng tắm, bể nước, vòi nước, không nên dùng điện thoại trừ trường hợp rất cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có dông gần xảy ra. Với các đường dây điện thoại hay dây điện vì nối với lưới bên ngoài nên rất có thể bị ảnh hưởng sét đánh lan truyền. Nên tránh xa các dây này và các vật dùng điện với khoảng cách ít nhất là 1m. Vô tuyến nối với dây ang-ten để ngoài trời cũng rất cần rút ra khi có dông.
Tránh sét đánh ngoài trời
Trong trường hợp không kịp chạy tìm nơi ẩn náu an toàn, tuyệt đối không dùng cây cối làm chỗ trú mưa, tránh các khu vực cao hơn xung quanh, tránh xa các vật dụng kim loại như xe đạp, máy, hàng rào sắt...
Tìm chỗ khô ráo, nếu xung quanh có cây cao hơn thì nên tìm chỗ thấp, tìm vị trí cây thấp. Người ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ. Phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất. Nhón chân, không được nằm xuống đất.
Đứng xa các vật cao, ra ngay khỏi những nơi chứa nước như bãi biển, ao, hồ, mương. Các vùng đỉnh núi hay sườn núi nhô cao cũng rất nguy hiểm. Nếu ở trong rừng thì tìm những nơi cây thấp hơn và thưa để tránh.
Không đứng thành nhóm người gần nhau. Nếu như bạn cảm thấy tóc bị dựng lên (như cảm giác điện khi sờ tay trước mặt tivi) thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Lập tức cúi ngồi xuống và lấy tay che tai, không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất.
Đối với các vật có bề mặt kim loại như xe buýt, tàu hỏa, ô tô,... nếu không thò người ra ngoài và không chạm đến vỏ bọc thì ở những chỗ này là an toàn. Ngược lại đối với các ô tô, tàu thủy để hở hay không có vỏ bọc kim loại thì lại nguy hiểm. Sau khi nghe thấy tiếng sét 30 phút thì có thể trở lại làm việc bình thường.
Ánh Tuyến