Kinh tế tuần hoàn trong Nông nghiệp công nghệ cao tại Phú Giáo, Bình Dương: Nền tảng cho Du lịch bền vững
Trước bối cảnh tài nguyên thiên nhiên toàn cầu đối mặt với nhiều thách thức và biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, việc chuyển dịch sang các mô hình phát triển bền vững đã trở thành một yêu cầu cấp thiết
Trước tình hình đó, kinh tế tuần hoàn (KTTH) và nông nghiệp công nghệ cao (NNCNC) nổi lên như những giải pháp then chốt. Đặc biệt, tại huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương, việc ứng dụng mạnh mẽ các nguyên tắc KTTH vào NNCNC không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sản xuất mà còn mở ra tiềm năng to lớn cho phát triển du lịch bền vững. Bài viết này sẽ phân tích thực trạng ứng dụng KTTH trong các mô hình NNCNC tiêu biểu tại Phú Giáo, đồng thời đánh giá những tiềm năng phát triển du lịch bền vững mà nền tảng này kiến tạo.
1. Tổng quan
Kinh tế tuần hoàn được hiểu là một mô hình kinh tế ưu việt, tập trung vào việc tối ưu hóa vòng đời sử dụng tài nguyên, qua đó giảm thiểu chất thải, ô nhiễm và lượng khí thải carbon. Mục tiêu này đạt được bằng cách duy trì sản phẩm, vật liệu và tài nguyên trong các chu trình sản xuất khép kín càng lâu càng tốt. Riêng trong lĩnh vực nông nghiệp, KTTH đồng nghĩa với quản lý hiệu quả dòng dinh dưỡng, giảm sự phụ thuộc vào các yếu tố đầu vào từ bên ngoài, ưu tiên tái sử dụng phụ phẩm, đồng thời tối ưu hóa hiệu quả sử dụng nước và năng lượng.
Song hành và hỗ trợ đắc lực cho việc triển khai KTTH là nông nghiệp công nghệ cao. Đây là quá trình ứng dụng các công nghệ tiên tiến như sinh học, tự động hóa và công nghệ thông tin vào sản xuất, qua đó giúp tăng năng suất, chất lượng sản phẩm, hiệu quả kinh tế và tăng cường bảo vệ môi trường. Chính sự kết hợp giữa KTTH và NNCNC tạo nên một sức mạnh cộng hưởng đáng kể: NNCNC cung cấp những công cụ và phương pháp tiên tiến để triển khai các nguyên tắc KTTH một cách hiệu quả hơn. Chẳng hạn, nông nghiệp chính xác giúp tối ưu hóa việc sử dụng phân bón và nguồn nước, trong khi công nghệ sinh học mở ra khả năng biến đổi phụ phẩm nông nghiệp thành phân bón hữu cơ giàu dinh dưỡng hoặc chuyển hóa thành năng lượng sinh học.
2. Thực trạng ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong các mô hình nông nghiệp công nghệ cao tại huyện Phú Giáo
Huyện Phú Giáo đang khẳng định vị thế là một trong những địa phương tiên phong của tỉnh Bình Dương trong việc phát triển nông nghiệp công nghệ cao gắn liền với KTTH, với mục tiêu xây dựng một nền nông nghiệp xanh, bền vững và hiện đại. Tính đến năm 2024, toàn huyện có khoảng 704 hộ và cơ sở sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Trong đó, 157 trang trại chăn nuôi quy mô lớn chủ yếu vận thành theo mô hình chuồng lạnh khép kín, kết hợp xử lý chất thải bằng công nghệ biogas hoặc sản xuất phân hữu cơ sinh học - những minh chứng rõ nét cho việc áp dụng KTTH. Nhờ đó, giá trị sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao của huyện đã đạt trên 600 triệu đồng/ha/năm, không chỉ vượt chỉ tiêu đề ra mà còn góp phần đáng kể vào việc nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.
Nhiều doanh nghiệp lớn đã chọn Phú Giáo làm nơi đầu tư các khu NNCNC quy mô hàng trăm ha, nổi bật là Công ty Cổ phần Nông nghiệp U&I (Unifarm), Anova Agri và Vinamit.
- Unifarm, với diện tích hơn 400 ha, là đơn vị đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ nhà kính Israel, hệ thống tưới nhỏ giọt thông minh, phần mềm quản lý trang trại, đồng thời tích hợp các yếu tố KTTH vào sản xuất. Mỗi ngày, trang trại tận dụng khoảng 30 tấn phế phụ phẩm chuối và 3 tấn phế phẩm dưa lưới để sản xuất phân hữu cơ compost theo phương pháp cọc tĩnh có thổi khí (ASP), nuôi trùn quế và chế biến thành các sản phẩm giá trị gia tăng như dưa muối chua ngọt, dịch men tiêu hóa. Chi phí đầu tư cho hệ thống ủ phân compost ASP khoảng 120 triệu đồng đã thu hồi vốn sau 4 tháng; tương tự, hệ thống nuôi trùn quế khoảng 80 triệu đồng cũng hoàn vốn sau 6 tháng. Bên cạnh đó, Unifarm còn khéo kéo sử dụng hàng rào sinh học bằng cây sả để xua đuổi côn trùng, giảm thiểu việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học, đồng thời phát triển mô hình vườn rừng nhằm tăng cường đa dạng sinh học và kiến tạo hệ sinh thái tự nhiên bền vững.
- Vinamit Organic Farm tập trung vào nông nghiệp hữu cơ theo tiêu chuẩn quốc tế (USDA, EU Organic). Điểm đặc biệt là trang trại tự sản xuất men vi sinh từ các vi sinh vật bản địa để phân hủy phụ phẩm thành phân bón, tạo nên một chu trình khép kín và hoàn toàn không sử dụng hóa chất. Trang trại đặc biệt chú trọng duy trì cân bằng sinh thái, kéo dài vòng đời cây trồng và hạn chế tối đa các tác động tiêu cực đến môi trường. Hệ thống hồ chứa nước lớn không chỉ phục vụ tưới tiêu mà còn có vai trò điều hòa khí hậu cho toàn trang trại.
- Anova Agri là một ví dụ điển hình về trang trại bò sữa công nghệ cao. Tại đây, hệ thống cào phân tự động, công nghệ phân tách nước - chất rắn và xử lý sinh học được áp dụng để biến chất thải thành phân bón cho đồng cỏ. Nước thải cũng được xử lý chuyên biệt, qua đó góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tối ưu hóa việc tái sử dụng tài nguyên.
Không chỉ các doanh nghiệp lớn, nhiều hợp tác xã (HTX) kiểu mới và nông hộ tại Phú Giáo cũng mạnh dạn áp dụng KTTH vào sản xuất. Điển hình, HTX Nông nghiệp tổng hợp Phú Lập ở xã Tam Lập ứng dụng hệ thống tưới nhỏ giọt tự động, cảm biến độ ẩm, sử dụng phân hữu cơ vi sinh, quản lý quy trình canh tác qua phần mềm, giúp giảm chi phí sản xuất tới 30% và tăng năng suất đều đặn; HTX Thanh niên Nông nghiệp Sáng tạo Phú Giáo ở xã Vĩnh Hòa trồng nấm bào ngư, nấm linh chi theo mô hình nhà lạnh, điều khiển nhiệt độ, độ ẩm bằng cảm biến IoT, phế phẩm sau thu hoạch được xử lý làm phân bón hữu cơ, vừa tiết kiệm vừa thân thiện môi trường. Các HTX còn đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc sản phẩm bằng QR code, bán hàng trên sàn thương mại điện tử, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động địa phương, ưu tiên con em hộ nghèo và người lớn tuổi.
Ngoài ra, huyện Phú Giáo đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ phát triển NNCNC và KTTH như hỗ trợ 30 tổ chức, cá nhân vay vốn ưu đãi với tổng số tiền 876 tỷ đồng, giải ngân được 773 tỷ đồng; quy hoạch, xây dựng các dự án phát triển sản xuất gắn với tái cơ cấu nông nghiệp, hình thành nhiều mô hình sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm chủ lực của địa phương. Đến nay, toàn huyện có 103 hộ sản xuất nông nghiệp được cấp giấy chứng nhận VietGAP, 416 hộ, cơ sở sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao với tổng diện tích trên 1.000 ha, tăng 237 cơ sở, hộ so với năm 2020.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đáng khích lệ, việc triển khai KTTH một cách hệ thống, xây dựng chuỗi liên kết giá trị và bảo đảm đầu ra ổn định cho các sản phẩm tuần hoàn vẫn là một thách thức, đặc biệt đối với các cơ sở quy mô nhỏ. Để hướng tới phát triển bền vững, huyện Phú Giáo đang từng bước chuyển đổi mô hình sản xuất từ quy mô hộ gia đình sang hợp tác xã, trang trại. Quá trình này chú trọng việc lựa chọn giống cây trồng, vật nuôi chất lượng cao, năng suất tốt, đáp ứng nhu cầu thị trường, song song với việc ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến để hiện đại hóa nông nghiệp theo hướng công nghệ cao, tuần hoàn và sinh thái.
3. Tiềm năng phát triển từ nền tảng kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp công nghệ cao
Phú Giáo đang dần khẳng định mình là một điểm sáng của tỉnh Bình Dương trong lĩnh vực phát triển du lịch NNCNC gắn liền với kinh tế tuần hoàn KTTH. Sự hiện diện của các khu nông nghiệp quy mô lớn như Unifarm, Vinamit Organic Farm, cùng với các trang trại cây ăn trái và mô hình chăn nuôi bò sữa công nghệ cao đã tạo nên một nền tảng vững chắc, sẵn sàng cho sự ra đời của một loại hình du lịch mới mẻ: du lịch trải nghiệm nông nghiệp xanh, sạch, hiện đại và thân thiện với môi trường.
Tiềm năng vượt trội của Phú Giáo là sự kết hợp độc đáo giữa cảnh quan sinh thái tự nhiên, hệ thống trang trại công nghệ cao và những thực hành KTTH tiên tiến. Du khách đến đây sẽ có thể cơ hội tham quan, tìm hiểu quy trình sản xuất nông nghiệp hiện đại; trực tiếp tham gia các hoạt động như trồng trọt, thu hoạch, chế biến sản phẩm hữu cơ; hay quan sát quy trình tái chế phụ phẩm thành phân bón, kỹ thuật nuôi trùn quế hoặc sản xuất men vi sinh. Đặc biệt, mô hình “Trường học nông trại” tại Khu NNCNC An Thái đã trở thành điểm đến hấp dẫn, thu hút đông đảo học sinh, sinh viên, nhà nghiên cứu và các nhóm khách quan tâm đến nông nghiệp bền vững, qua đó lan tỏa giá trị giáo dục và mang lại những trải nghiệm thực tế quý báu.
Bên cạnh đó, Phú Giáo còn sở hữu các điểm đến sinh thái như suối Rạt, suối Bà Mụ, khu du lịch Hang Cọp, cùng nhiều di tích văn hóa, tâm linh như cầu Sông Bé, chùa Bửu Phước, Dinh tỉnh trưởng Phước Thành. Việc kết nối các chuyến tham quan trang trại với những điểm đến này sẽ tạo nên các tour du lịch đa dạng, phong phú, đáp ứng trọn vẹn nhu cầu trải nghiệm, nghỉ dưỡng, cũng như khám phá văn hóa - lịch sử của du khách.
Dù vậy, hoạt động du lịch nông nghiệp tại Phú Giáo hiện vẫn ở giai đoạn sơ khai. Các hoạt động chủ yếu là tham quan, học tập tại một số trang trại nhất định, trong khi sự đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất, dịch vụ lưu trú và các hoạt động trải nghiệm đa dạng vẫn còn hạn chế. Trước thực tế này, địa phương đang tích cực hoàn thiện chính sách thu hút đầu tư, phát triển hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực du lịch chuyên nghiệp, tăng cường công tác truyền thông, quảng bá hình ảnh và xây dựng các sản phẩm du lịch đặc thù, mang đậm dấu ấn NNCNC và KTTH. Một điểm nhấn quan trọng là việc phát triển ứng dụng số “Phú Giáo xanh”, hứa hẹn sẽ là cầu nối hiệu quả giữa các sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao với dịch vụ du lịch sinh thái, tạo điều kiện thuận lợi để du khách tiếp cận và trải nghiệm các giá trị đặc trưng của địa phương của vùng đất này.
Với định hướng phát triển bền vững và thông minh, trong đó ưu tiên công nghệ hiện đại và các giải pháp tuần hoàn, Phú Giáo hội tụ đầy đủ điều kiện để trở thành trung tâm du lịch nông nghiệp công nghệ cao của tỉnh Bình Dương. Thành công này sẽ không chỉ góp phần nâng cao giá trị nông sản, đa dạng hóa nguồn thu nhập mà còn khẳng định thương hiệu “Phú Giáo Xanh” trên bản đồ du lịch sinh thái Việt Nam.
4. Thách thức và Giải pháp
Mặc dù Phú Giáo sở hữu nền tảng vững chắc về NNCNC và những bước tiến ban đầu trong ứng dụng KTTH, quá trình phát triển du lịch bền vững gắn với KTTH tại địa phương vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn. Trước hết, rào cản về nhận thức và năng lực của một bộ phận nông hộ, hợp tác xã và doanh nghiệp quy mô nhỏ vẫn chưa thấu hiểu đầy đủ giá trị và cách thức vận hành của KTTH, cũng như còn thiếu kinh nghiệm trong việc kết hợp sản xuất nông nghiệp với khai thác dịch vụ du lịch. Đội ngũ lao động phục vụ du lịch còn hạn chế về kỹ năng chuyên môn, ngoại ngữ, năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm và xây dựng sản phẩm du lịch đặc thù, dẫn đến chất lượng dịch vụ chưa đồng đều và thiếu tính chuyên nghiệp.
Hạ tầng du lịch chưa đồng bộ, cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch tại nhiều khu vực ở Phú Giáo còn yếu và thiếu tính kết nối. Nhiều điểm đến tiềm năng như suối Rạt, khu du lịch Hang Cọp hay ngay cả một số trang trại NNCNC vẫn mang tính tự phát, quy mô nhỏ lẻ, thiếu vắng các dịch vụ bổ trợ thiết yếu như lưu trú, ẩm thực đặc sắc, khu vui chơi giải trí và điểm mua sắm sản phẩm địa phương. Sự thiếu vắng một quy hoạch tổng thể và định hướng chiến lược dài hạn khiến các mô hình du lịch rời rạc, chưa tạo thành chuỗi giá trị liên hoàn, từ đó làm giảm sức cạnh tranh và khả năng thu hút du khách.
Bên cạnh đó, tâm lý e dè từ phía các chủ trang trại NNCNC cũng là một trở ngại không nhỏ. Vốn ưu tiên quy trình sản xuất nghiêm ngặt và vấn đề bảo mật công nghệ, nhiều đơn vị chưa thực sự sẵn sàng hoặc chủ động trong việc mở cửa rộng rãi đón khách tham quan. Họ cũng chưa mạnh dạn đầu tư xây dựng các sản phẩm lưu niệm đặc trưng hay thiết kế những trải nghiệm nông nghiệp độc đáo để phục vụ nhu cầu đa dạng của du khách.
Một rào cản đáng kể khác đến từ sự thiếu đồng bộ trong các chính sách hỗ trợ và cơ chế phối hợp liên ngành. Hiện tại, vẫn chưa có một khung pháp lý đủ rõ ràng và cụ thể cho việc sử dụng đất nông nghiệp kết hợp với phát triển du lịch, cũng như còn thiếu các chính sách ưu đãi đặc thù đủ mạnh để khuyến khích các mô hình farmstay hay du lịch trải nghiệm gắn liền với KTTH. Thêm vào đó, sự phối hợp giữa ngành nông nghiệp, du lịch, văn hóa và các cấp chính quyền địa phương đôi khi còn rời rạc, chưa hình thành được các chương trình hành động chung mang tính chiến lược, dẫn đến tình trạng nguồn lực đầu tư bị phân tán và hiệu quả mang lại chưa tương xứng với tiềm năng.
Để vượt qua những thách thức này, Phú Giáo cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết là hoàn thiện quy hoạch và chính sách, ưu tiên hàng đầu là hoàn thiện quy hoạch phát triển du lịch nông nghiệp, xác định rõ các vùng trọng điểm, xây dựng chuỗi sản phẩm du lịch liên hoàn, kết nối chặt chẽ giữa các trang trại NNCNC, điểm du lịch sinh thái, di tích lịch sử và các làng nghề truyền thống. Đồng thời, cần ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ cụ thể về vốn, đất đai, thuế cho các mô hình tích hợp sản xuất nông nghiệp và du lịch, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ tái chế, sử dụng năng lượng tái tạo và xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch đạt chuẩn.
Nâng cao năng lực nguồn nhân lực, tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn nhằm nâng cao nhận thức về KTTH, bồi dưỡng kỹ năng làm du lịch, marketing và ngoại ngữ cho nông dân, thành viên hợp tác xã và doanh nghiệp. Phát triển các mô hình “trường học nông trại”, tăng cường liên kết với các trường đại học, viện nghiên cứu để chuyển giao công nghệ và chia sẻ kinh nghiệm tổ chức du lịch trải nghiệm.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, xây dựng và phát triển các nền tảng trực tuyến để quảng bá điểm đến, đặt dịch vụ, kết nối tour du lịch và giới thiệu, buôn bán các sản phẩm nông nghiệp công nghệ cao. Đây là giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả xúc tiến và mở rộng thị trường du lịch.
Xây dựng thương hiệu và tăng cường quảng bá, chú trọng xây dựng thương hiệu du lịch "Phú Giáo Xanh" gắn liền với NNCNC và KTTH. Đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, tổ chức sự kiện, các chuyến khảo sát (famtrip) và tăng cường hợp tác với các doanh nghiệp lữ hành để đưa sản phẩm du lịch của địa phương tiếp cận thị trường rộng lớn hơn.
Kết luận
Việc ứng dụng kinh tế tuần hoàn vào các mô hình nông nghiệp công nghệ cao tại huyện Phú Giáo đã và đang tạo ra nền tảng vững chắc cho phát triển du lịch bền vững, góp phần nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, bảo vệ môi trường và đa dạng hóa sinh kế cho cộng đồng địa phương. Thực tiễn tại các mô hình như Unifarm, Vinamit Organic Farm hay các hợp tác xã nông nghiệp cho thấy, khi các nguyên tắc tuần hoàn được tích hợp vào sản xuất, không chỉ giúp tiết kiệm chi phí, giảm phát thải mà còn mở ra các sản phẩm, dịch vụ du lịch trải nghiệm giàu giá trị giáo dục và nhân văn. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng này, Phú Giáo cần tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường đầu tư hạ tầng, đào tạo nguồn nhân lực, xây dựng thương hiệu và đẩy mạnh liên kết đa ngành. Sự phối hợp hiệu quả giữa chính quyền, doanh nghiệp, nhà khoa học và cộng đồng sẽ là chìa khóa để Phú Giáo phát triển thành điểm đến tiêu biểu về du lịch nông nghiệp công nghệ cao ứng dụng kinh tế tuần hoàn, đóng góp vào mục tiêu phát triển nông thôn mới nâng cao, bền vững và thông minh của tỉnh Bình Dương cũng như cả nước.
Tài liệu tham khảo
1. Báo cáo tổng kết đề tài khoa học cấp tỉnh: Nghiên cứu phát triển mô hình du lịch nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương gắn với xây dựng nông thôn mới nâng cao theo định hướng phát triển làng thông minh. (2024). Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Dương & Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Trung tâm Phát triển Nông thôn - SAEMAUL UNDONG, Bình Dương.
2. Phát triển nông nghiệp công nghệ cao trên địa bàn huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương. (2021). Tô Cẩm Nhung, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Trà Vinh.
3. Huyện Phú Giáo: Phát triển nông nghiệp công nghệ cao, xây dựng làng thông minh. (2025). Báo Bình Dương. Truy cập ngày 28/5/2025, tại baobinhduong.vn.
4. Huyện Phú Giáo (Bình Dương): Phát triển du lịch gắn với ngành nông nghiệp. (2025). Báo điện tử Du lịch Nông thôn - Tổng cục Du lịch. Truy cập ngày 8/5/2025, tại nongthon.vietnamtourism.gov.vn.
5. Kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp phục vụ phát triển đô thị tỉnh Bình Dương bền vững. (2022). Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tuần hoàn - Đại học Quốc gia TP.HCM & PGS.TS. Nguyễn Hồng Quân. Truy cập tại iced.org.vn.
6. Tổng quan về kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. (2025). Nhóm tác giả, Tài liệu tổng hợp, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Truy cập tại scribd.com.
7. Thực trạng và giải pháp phát triển bền vững kinh tế tỉnh Bình Dương trong bối cảnh mới. (2025). Báo Kinh tế và Dự báo. Truy cập ngày 18/3/2025, tại kinhtevadubao.vn.
Thy Diễm