Hiệu quả ứng dụng GIS vào thực tiễn quy hoạch và quản lý đô thị tỉnh Bình Dương
Việc đầu tư, thiết lập Hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu đô thị trên nền GIS đem lại nhiều lợi ích cho chính quyền, doanh nghiệp và người dân trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý, quản trị đô thị; cung cấp, chia sẻ thông tin quản lý đến các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, người dân có nhu cầu sử dụng; tạo nền tảng để các doanh nghiệp có thể phát triển ứng dụng quản lý, cung cấp dịch vụ; tạo môi trường tương tác, kết nối giữa chính quyền với người dân và doanh nghiệp.
Công tác quản lý nhà nước
Hệ thống thông tin địa lý (GIS) là công cụ dùng để thu thập, quản lý, phân tích dữ liệu từ không gian địa lý qua đó thực hiện biên tập bản đồ, lưu trữ dữ liệu bản đồ, thao tác trên bản đồ sao cho tương hợp với không gian thực đối với các loại dữ liệu nền khác nhau: Đất đai, địa chính, quy hoạch, …. giúp kết nối dữ liệu với bản đồ, vị trí và các thông tin khác, là công cụ hỗ trợ hiệu quả cho công tác lập, thẩm định và quản lý quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị; quản lý đầu tư xây dựng phát triển đô thị theo quy hoạch xây dựng được duyệt; tạo nền tảng để áp dụng các công cụ hỗ trợ ra quyết định, hỗ trợ phân tích, đánh giá thông tin, dữ liệu giúp cơ quan quản lý nhà nước lựa chọn giải pháp tối ưu để ra quyết định; tích hợp thông tin pháp lý đối với công tác quản lý dân cư, đất đai, giao thông và các dịch vụ công trong đô thị; cải cách hành chính, hiện đại hóa và đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong các lĩnh vực quy hoạch, xây dựng, phát triển đô thị, hạ tầng kỹ thuật đô thị; phổ biến các chính sách pháp luật, quản lý điều hành của Trung ương và địa phương. Vì vậy, đây là nền tảng để giúp cơ quan quản lý nhà nước chia sẽ thông tin dữ liệu, hệ thống hóa cơ sở dữ liệu, chia sẽ liên thông, liên ngành, cải thiện tương tác, giao tiếp cũng như chuyển đổi số, quản lý dữ liệu và ra quyết định tốt hơn, cụ thể:
- Ứng dụng công nghệ trong công tác quản lý Ngành và quản lý phát triển đô thị hỗ trợ công tác quản lý nhà nước về: Hệ thống cơ sở dữ liệu về quy chuẩn, tiêu chuẩn trong công tác kiến trúc, quy hoạch; hệ thống cơ sở dữ liệu về điển hình hóa trong kiến trúc, quy hoạch; cơ sở dữ liệu hệ thống đô thị trên toàn quốc; rà soát, xây dựng hệ thống thông tin thống kê và các chỉ số phát triển đô thị.
- Ứng dụng trong công tác quản lý quy hoạch xây dựng hỗ trợ công tác quản lý nhà nước về: Cơ sở dữ liệu đồ án quy hoạch (quy hoạch xây dựng Vùng, quy hoạch chung đô thị, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết, quy hoạch điểm dân cư nông thôn,vv…); chuẩn hóa cơ sở dữ liệu GIS trong đồ án quy hoạch; hệ thống cơ sở dữ liệu về nhà ở tại các địa phương; cơ sở dữ liệu hiện trạng phát triển đô thị (địa hình, địa chất, sử dụng đất, hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật, môi trường, mô hình số độ cao,…); chuẩn hóa bản đồ, biểu mẫu báo cáo; tích hợp dữ liệu; chia sẻ cơ sở dữ liệu về quy hoạch và phát triển đô thị trong ngành Xây dựng.
Trước nhu cầu và thực tế đô thị hoá trên địa bàn phát triển với tốc độ cao, việc ứng dụng Hệ thống thông tin địa lý (GIS) sẽ giúp các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác quản lý, điều hành, lưu trữ, tương tác, ra quyết định. Về lâu dài, ứng dụng GIS có thể được sử dụng để tạo ra một cổng thông tin công cộng trực tuyến, mở ra các dự liệu thông tin giữa các tổ chức chính quyền và người dân một cách minh bạch, đầy đủ. Các cấp chính quyền có thể chia sẽ thông tin một cách nhanh chóng, và người dân có thể tự chủ động truy cập những thông tin họ cần.
Đối với người dân và doanh nghiệp
Bên cạnh việc xây dựng phần mềm ứng dụng cho từng phòng chuyên môn thuộc Sở Xây dựng và các Sở ngành khác, dự án còn hướng đến đối tượng là người dân và doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh với các phần mềm ứng dụng như: tra cứu thông tin về quy hoạch xây dựng và hạ tầng kỹ thuật, phản ánh sự cố hạ tầng kỹ thuật, phản ánh sai phạm xây dựng… Đây là những ứng dụng công khai, mang tính minh bạch, rõ ràng; các ứng dụng này mang lại những tiện ích khả quan, cụ thể:
- Tra cứu thông tin quy hoạch: hỗ trợ người dân và các có mong muốn tra cứu thông tin quy hoạch bằng điện thoại hoặc bằng Web, tiết kiệm được thời gian và tra cứu một cách nhanh chóng. Các chức năng quan trọng bao gồm định vị vị trí thửa đất, tra cứu thông tin quy hoạch bằng số tờ, số thửa và toạ độ, xem thông tin quy hoạch.
- Thông tin về dự án Bất động sản: hỗ trợ tra cứu dự án theo loại dự án phát triển nhà ở như: Nhà ở thương mại, Nhà ở xã hội, Nhà ở công vụ, Nhà ở tái định cư; tính pháp lý của dự án và các thông tin cần truyền đạt từ Sở Xây dựng.
- Tra cứu thông tin hạ tầng kỹ thuật: cung cấp cho người dân và doanh nghiệp thông tin về dữ liệu về hệ thống cấp thoát nước, hệ thống chiếu sáng, cây sanh, điện lực, giao thông, công trình xây dựng, môi trường đô thị và sử dụng đất trên địa bàn tỉnh Bình Dương.
- Phản ánh sai phạm xây: được xây dựng để hỗ trợ người dân cập nhật, phản ánh các sai phạm về xây dựng. Bên cạnh đó, App hỗ trợ người dùng trong công tác tra cứu các sai phạm.
- Phản ánh sự cố hạ tầng kỹ thuật: hỗ trợ người dân và doanh nghiệp trong công tác phản ánh các sự cố liên quan đến hạ tầng kỹ thuật. Đây là app dùng cho người dân, nhân viên hiện trường, nhân viên các công ty điện lực, cấp nước, viễn thông, cây xanh,…
- Cổng thông tin quy hoạch này còn đóng góp rất lớn cho công tác xúc tiến đầu tư của Tỉnh. Các doanh nghiệp/các nhà đầu tư có thể tra cứu được quy hoạch của các khu vực dự kiến triển khai các dự án đầu tư trên địa bàn Tỉnh thông qua mạng Internet.
Đối với các ứng dụng trên điện thoại di động, người dân có thể tải trực tiếp từ các cửa hàng ứng dụng là Appstore và CH Play với các từ khóa như “Quy hoạch xây dựng Bình Dương” để tải ứng dụng hỗ trợ tra cứu thông tin quy hoạch xây dựng hay từ khóa “Phản ánh sự cố Bình Dương”, “Sai phạm xây dựng Bình Dương” để tải ứng dụng hỗ trợ người dân phản ánh các thông tin về sự cố hạ tầng kỹ thuật và các sai phạm xây dựng.
Về lâu dài, tùy vào mức độ phát triển của hệ thống, hệ thống có thể cho phép các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp thực hiện thủ tục hành chính theo các cấp độ khác nhau như xin cấp phép xây dựng, cung cấp thông tin quy hoạch v.v. hoặc phát triển các tiện ích trên cơ sở các dữ liệu được hệ thống phân cấp cho phép sử dụng, tăng cường sự kết nối giữa người dân và chính quyền các cấp; hỗ trợ người dân tra cứu các thông tin về chính sách pháp luật, quy hoạch xây dựng, quản lý đất đai trên địa bàn; phản ánh kịp thời những vi phạm, bất cập, thúc đẩy người dân tham gia
công tác quản lý đô thị
Hình 1. Ảnh minh họa thao tác tra cứu quy hoạch thheo hệ tọa độ
Một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện dự án
Trong quá trình triển khai thực hiện, Dự án GIS ngoài những thuận lợi như: Sự quan tâm, chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh, sự ủng hộ của các ngành và địa phương các cấp, quan tâm bố trí kinh phí thực hiện…Tuy nhiên, cũng gặp không ít khó khăn, đặc biệt trong giai đoạn triển khai thí điểm, điển hình là:
- Các quy định pháp luật, các chính sách, quản lý số hóa, cơ sở dữ liệu, bản đồ, tính pháp lý của việc cập nhật thông tin, phí cung cấp thông tinh cần xây dựng Văn bản pháp luật thống nhất từ Trung ương để có thể triển khai đồng bộ.
- Các dữ liệu số liệu được lưu trữ không đồng bộ, liên thông, còn phân tán, chưa chuẩn hóa và còn ở nhiều định dạng khác nhau, ví dụ: dữ liệu bản đồ, số tờ, số thửa về đất đai,…. nên chưa thể đồng bộ, chuẩn hóa số liệu liên ngành. Đơn vị tư vấn cùng với các Phòng Ban thuộc Sở phải mất rất nhiều thời gian để thu thập và chuẩn hóa dữ liệu.
- Dữ liệu hạ tầng kỹ thuật hiện hữu, đặc biệt là hạ tầng ngầm, đã được xây dựng trước đây hiện tại không được lưu trữ đầy đủ thông tin, đa phần trên bản vẽ giấy, vì vậy cần nhiều thời gian và công sức, kinh phí để thu thập, cập nhật và bổ sung, xử lý dữ liệu vào hệ thống GIS.
- Nhận thức của các Sở ngành, Huyện/Thị/Thành phố về vấn đề số hóa dữ liệu ngành xây dựng không giống nhau, nhiều nơi chưa thật sự chú trọng, ít quan tâm đến vấn đề số hóa và chuẩn hóa toàn bộ dữ liệu ngành xây dựng, việc trích lục các hồ sơ lưu trữ giấy trước đây gặp nhiều khó khăn, thất lạc, xuống cấp và chưa chính xác với thực tế.
- Hạ tầng công nghệ thông tin trong giai đoạn đầu chưa đồng bộ, việc chia sẻ thông tin phục vụ tra cứu quy hoạch và hạ tầng kỹ thuật của người dân và doanh nghiệp cũng còn một vài hạn chế; một trong những điểm quan trọng là việc đảm bảo tính cập nhật liên tục của dữ liệu nền địa hình, địa chính cũng còn hạn chế nhu cầu khai thác dữ liệu ngành xây dựng.
- Trang thiết bị một số nơi còn chưa theo kịp, các cán bộ phụ trách cập nhật dữ liệu GIS chưa có chuyên môn cao trong lĩnh vực công nghệ thông tin để quản lý, khai thác và sử dụng hệ thống máy tính của ứng dụng GIS một cách hiệu quả nhất. Quá trình chuyển đổi số tại một số địa phương, đơn vị còn chậm, chưa ứng dụng rộng rãi hệ thống GIS vào trong giải quyết công việc tại cơ quan, đơn vị.
- Việc số hóa các dữ liệu hiện trạng cho các đô thị hiện hữu, các dự án đã triển khai lâu cần nhiều thời gian và kinh phí thực hiện, các có kế hoạch triển khai cụ thể, phân kỳ số hóa nhằm xây dựng dữ liệu theo thời gian thực hiện.
Bài học kinh nghiệm
Đô thị thông minh được xem là xu hướng phát triển của nhiều đô thị trên thế giới, và tại Việt Nam, tỉnh Bình Dương cũng đã bước đầu tiếp cận triển khai công tác số hóa dữ liệu và quản lý nhà nước. Đây được xem và xu thế tất yếu mà mọi tỉnh thành, từ các cấp khác nhau đều mong muốn hướng đến nhằm mục đích tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, khai thác, phát huy các tiềm năng và lợi thế, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực; khai thác tối ưu hiệu quả tài nguyên, con người, nâng cao tiêu chuẩn cuộc sống đô thị (hiện đại, an toàn, tiết kiệm), cải thiện chất lượng phục vụ của hệ thống quản lý nhà nước.
Hiện nay, Sở Xây dựng tỉnh Bình Dương đang tập trung vào vấn đề quản lý đô thị thông minh, với bước đầu là xây dựng cơ sở hạ tầng dữ liệu không gian (chuyên ngành xây dựng, hạ tầng kỹ thuật, đất đai) và đề xuất cơ chế quản lý, kiểm duyệt, chia sẻ dữ liệu. Đối chiếu với lộ trình, định hướng được đề ra trong Quyết định 950/QĐ-TTg ngày 01/08/ 2018 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam năm 2018 - 2025 và định hướng đến 2030, Bình Dương đã hoàn thiện giai đoạn đến năm 2020, hướng đến mục tiêu phát triển hạ tầng dữ liệu không gian đô thị, hợp nhất các dữ liệu đất đai, xây dựng và các dữ liệu khác trên nền GIS đến năm 2025.
Để tiếp tục duy trì và phát triển mô hình quản lý đô thị tỉnh Bình Dương theo hướng đô thị thông minh, thời gian tới, tỉnh cần tiếp tục triển khai thực hiện các nhiệm vụ cụ thể sau:
- Xây dựng hoàn thiện cơ chế pháp lý quản lý đô thị thông minh, số hóa dữ liệu, cơ sở pháp lý.
- Tiếp tục duy trì và vận hành cơ sở dữ liệu khung cho hệ thống đô thị trên nền GIS đã thực hiện trong giai đoạn khởi tạo Hệ thống thông tin địa lý ngành Xây dựng theo quyết định số 09/2020/QĐ-UBND của UBND Tỉnh đã ban hành ngày 06/03/2020.
- Xây dựng thí điểm hệ thống cơ sở dữ liệu liên thông dân cư, đất đai, giao thông, quy hoạch đô thị và đầu tư xây dựng. Vấn đề này cần có sự kết hợp của nhiều Sở ngành của Tỉnh, như: Tài nguyên Môi trường, Giao thông, Công An Tỉnh, Thông tin Truyền thông, Khoa học công nghệ,…
- Tiếp tục triển khai ứng dụng GIS phục vụ công tác quản lý đô thị theo hướng triển khai GIS 3D, BIM, sử dụng dữ liệu vệ tinh đô chính xác cao theo thời gian thực nhằm thực hiện các mô hình thí điểm quản lý đô thị thông minh theo mô hình 3D - 4D theo dõi được các biến động của đô thị theo thời gian gần với thời gian thực (Near Realtime).
Xây dựng đô thị thông minh là cả một quá trình lâu dài, trong đó yếu tố con người đóng vai trò quyết định. Vì vậy, tỉnh cần tiếp tục đầu tư, đạo tào nguồn nhân lực, nâng cao trình độ cán bộ quản lý để tiếp cận được với công nghệ mới đặc biệt là đáp ứng những yêu cầu của chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 04/05/2017 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường năng lực tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.
Nguyễn Minh Trung
Sở Xây dựng Bình Dương