Nhu cầu tham vấn tâm lý của học sinh trung học phổ thông trong dịch Covid-19 trên địa bàn tỉnh Bình Dương
Nghiên cứu "Nhu cầu tham vấn tâm lý của học sinh trung học phổ thông trong dịch Covid-19 trên địa bàn tỉnh Bình Dương" do TS. Đồng Văn Toàn thực hiện vào năm 2023 đã mang đến những thông tin và cơ sở thực tiễn hết sức giá trị. Đề tài này không chỉ cung cấp cái nhìn sâu sắc về thực trạng nhu cầu tham vấn tâm lý của học sinh THPT trong giai đoạn đại dịch, mà còn đề xuất các biện pháp hữu ích nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tham vấn, đáp ứng kịp thời những vấn đề tâm lý mà các em học sinh ở Bình Dương đang đối mặt.
Mở đầu
Bình Dương, một tỉnh năng động với tốc độ phát triển kinh tế - xã hội vượt bậc, đã có những bước tiến đáng kể trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả giáo dục. Điều này được minh chứng rõ ràng qua kết quả ấn tượng của kỳ thi tốt nghiệp THPT năm học 2020-2021, khi Bình Dương dẫn đầu cả nước về điểm trung bình, bất chấp những thách thức mà đại dịch COVID-19 mang lại.
Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển kinh tế, Bình Dương cũng đang đối mặt với những vấn đề xã hội phức tạp như bạo lực học đường, tệ nạn xã hội và sự gia tăng các rối loạn cảm xúc, hành vi ở giới trẻ. Một thực trạng đáng báo động là đến nay, hầu hết các trường THPT trên địa bàn tỉnh vẫn chưa trang bị phòng tham vấn tâm lý học đường - một yêu cầu đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định từ năm 2017.
Tình hình này đã đặt ra một nhu cầu cấp thiết về việc hiểu rõ và đáp ứng kịp thời các vấn đề tâm lý của học sinh THPT, đặc biệt trong và sau đại dịch COVID-19. Việc nghiên cứu, đánh giá thực trạng này không chỉ có ý nghĩa về mặt lý luận mà còn mang tính thực tiễn cao, là cơ sở để các bên liên quan xây dựng lộ trình triển khai các phòng tham vấn tâm lý học đường, qua đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.
Xuất phát từ những thực tiễn đó, TS. Đồng Văn Toàn đã triển khai đề tài nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng nhu cầu tham vấn tâm lý của học sinh THPT trong đại dịch COVID-19 trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Từ đó, nghiên cứu cũng đề xuất và khảo nghiệm các biện pháp nhằm đáp ứng nhu cầu và nâng cao hiệu quả hoạt động tham vấn cho học sinh THPT.
Tóm tắt kết quả nghiên cứu
Nghiên cứu đã xây dựng một khung lý luận vững chắc, làm rõ các khái niệm liên quan đến nhu cầu tham vấn tâm lý. Nhu cầu tham vấn tâm lý là mong muốn nhận được sự trợ giúp từ các nhà tham vấn chuyên nghiệp để giải quyết những khó khăn tâm lý cá nhân. Đặc biệt, học sinh THPT đang phải đối mặt với nhiều vấn đề tâm lý trong học tập, các mối quan hệ xã hội và định hướng nghề nghiệp. Những vấn đề này càng trở nên nghiêm trọng hơn do tác động của dịch COVID-19, làm tăng đáng kể nhu cầu tham vấn ở các em. Việc đáp ứng nhu cầu này là một trong những biện pháp quan trọng để giúp học sinh phát triển nhân cách toàn diện, hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của đại dịch đối với đời sống tâm lý, sức khỏe tinh thần và các nan đề mà học sinh THPT gặp phải trong cuộc sống.
Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát thực tiễn tại 04 trường THPT (Nguyễn Trãi, Bến Cát, Bình Phú, Thanh Tuyền) trên địa bàn tỉnh Bình Dương, với sự tham gia của hơn 400 học sinh. Bằng cách sử dụng hệ thống các phương pháp điều tra như bảng hỏi, phỏng vấn sâu và thống kê toán học, nghiên cứu đã phân tích và đánh giá nhiều khía cạnh quan trọng: trạng thái tinh thần, khó khăn tâm lý của học sinh THPT trong dịch COVID-19 trên địa bàn tỉnh Bình Dương; nhu cầu mong muốn được các chuyên gia tham vấn tâm lý trợ giúp giải quyết các căng thẳng và khó khăn; mức độ sử dụng các dịch vụ tham vấn; nhu cầu về các lĩnh vực cần tham vấn; nhu cầu tham vấn tâm lý tại trường; nhu cầu tham vấn tâm lý của học sinh THPT dưới các lát cắt giới tính, khối, lớp và học lực; các yếu tố tác động đến nhu cầu tham vấn của học sinh THPT.
Kết quả khảo sát chỉ ra rằng, đa số học sinh THPT có nhu cầu khá cao về sự trợ giúp và tham vấn tâm lý trong dịch COVID-19. Hầu hết các em cho rằng sẽ tìm đến tham vấn khi gặp phải khó khăn trong cuộc sống. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh rằng nhu cầu tham vấn tâm lý của học sinh THPT chịu tác động mạnh mẽ từ các yếu tố như mức độ căng thẳng (stress), mức độ khó khăn tâm lý, cách các em ứng phó với căng thẳng, các mối quan hệ bạn bè và kiểu tính cách. Trong đó, mức độ khó khăn tâm lý ở các lĩnh vực là yếu tố chi phối lớn nhất.
Đáng chú ý, nhu cầu tham vấn tâm lý có sự khác biệt rõ rệt theo giới tính, khối năm học và trường học. Cụ thể, học sinh nữ có mong muốn được chuyên gia tâm lý hỗ trợ giải quyết căng thẳng và khó khăn cao hơn đáng kể so với học sinh nam, đặc biệt ở tất cả các lĩnh vực tham vấn.
Dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn khảo sát, tác giả đã đề xuất các biện pháp đáp ứng nhu cầu tham vẫn tâm lý và nâng cao hiệu quả hoạt động tham vấn cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Bình Dương, đó là: giúp các lực lượng giáo dục nâng cao nhận thức về hoạt động tham vấn. nâng cao khả năng đánh giá và sàng lọc về sức khoẻ tâm thần, rối loạn tâm lý thiếu tập trung chý ý, căng thẳng trong học tập; nâng cao chất lượng phục vụ và đa dạng các loại hình tham vấn tâm lý cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Bình Dương; thúc đẩy nhanh việc thành lập phòng tham vấn tâm lý học đường tại các THPT trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Kết quả Correlations về mối tương quan giữa các biện pháp cho thấy, các biện pháp có sự cần thiết và tính khả thi có tương quan thuận chặt chẽ ở ở mức tương quan cao.
Kết quả phân tích tương quan cho thấy, các biện pháp đề xuất có tính cần thiết và khả thi cao, với mối tương quan thuận chặt chẽ. Nghiên cứu cũng đã tiến hành khảo nghiệm các biện pháp này trên 48 giáo viên tại 02 trường THPT Nguyễn Trãi (TP. Thuận An, Bình Dương). Kết quả khảo nghiệm nhận được sự đánh giá cao về tính cần thiết và khả thi, một lần nữa khẳng định rằng việc nâng cao hiệu quả hoạt động tham vấn tâm lý cho học sinh THPT trên địa bàn tỉnh Bình Dương là hết sức cần thiết và hoàn toàn khả thi.
Kết luận
Nghiên cứu này đã làm rõ nhu cầu tham vấn tâm lý của học sinh THPT trong bối cảnh dịch COVID-19 tại Bình Dương, mang lại ý nghĩa to lớn trong việc hỗ trợ các em vượt qua khó khăn tâm lý. Kết quả không chỉ bổ sung cơ sở lý luận về vấn đề này, mà còn cung cấp những thông tin thực tiễn quý giá, làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tham vấn. Hy vọng rằng, những biện pháp được đề xuất sẽ góp phần cải thiện hoạt động tham vấn tâm lý tại các trường THPT, đảm bảo học sinh được tiếp cận sự hỗ trợ cần thiết để phát triển khỏe mạnh về mặt tinh thần.
Ngọc Dung
Nguồn KQNC:" Nhu cầu tham vấn tâm lý của học sinh trung học phổ thông trong dịch Covid-19 trên địa bàn tỉnh Bình Dương".
Xem toàn văn tại Trung tâm Thông tin và Thống kê Khoa học và Công nghệ tỉnh Bình Dương