Báo cáo loạt ca lâm sàng: Tổn thương đại tràng do bơm hơi áp lực cao tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Dương (2016 - 2018)
Phan Nhân, Nguyễn Thị Thu Vân, Dương Tấn Tài - Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Dương
TÓM TẮT
Mục tiêu: Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, kết quả điều trị tổn thương đại tràng do bơm hơi áp lực cao.
Phương pháp: Hồi cứu, cắt ngang mô tả loạt ca.
Kết quả: Độ tuổi lao động, nghề nghiệp 100% là công nhân. Tất cả đều có triệu chứng đau bụng, bụng chướng và dấu hiệu viêm phúc mạc khi khám. Hình ảnh Xquang bụng đứng: 66,7% có dấu hiệu liềm hơi dưới hoành 2 bên, siêu âm ổ bụng 66,7% có dấu hiệu hơi tự do ổ bụng phù hợp với chẩn đoán sau mổ có 4/6 ca có vỡ đại trực tràng chiếm tỉ lệ 66,7% và 2 ca chỉ có rách thanh cơ đại trực tràng do căng giãn quá mức chiếm tỉ lệ 33,3%. Kết quả điều trị rất khả quan với 100% ca xuất viện ổn định.
Kết luận: Tổn thương đại trực tràng do bơm hơi áp lực cao tuy là bệnh lý hiếm gặp, nhưng dễ chẩn đoán với biểu hiện của tình trạng viêm phúc mạc rõ, điều trị phẫu thuật kịp thời sẽ cho kết quả tốt.
SUMMARY
Objectives: Clinical, subclinical characteristics, results of treatment of high pressure inflamed colon.
Method: Retrospective, cross section description of series.
Result: The working age and occupation are 100% workers. All showed abdominal pain, abdominal distention and signs of peritonitis during examination. Images of standing abdominal X-ray: 66.7% showed signs of sickle slightly below the diaphragm, 66.7% had abdominal ultrasound, consistent with postoperative diagnosis with 4/6 cases of broken colorectal color accounted for 66.7% and 2 cases had only colorectal muscle tear due to excessive stretch, accounting for 33.3%. The treatment results were very good with 100% stable discharge cases.
Conclusion: High pressure inflamed colorectal injury is a rare disease, but easy to diagnose with the manifestation of peritonitis, timely surgical treatment will give good results.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Vỡ đại tràng là một bệnh lý cấp cứu nặng, điều trị phức tạp và kéo dài, để lại nhiều di chứng, biến chứng, nếu phát hiện muộn gây tỉ lệ tử vong cao.
Nguyên nhân thường gặp có thể do tai nạn giao thông, tắc ruột do u đại tràng, tai biến trong nội soi đại tràng, thụt tháo đại tràng...
Tổn thương đại tràng do bơm hơi áp lực cao xảy ra khi đùa giỡn là một trong các nguyên nhân hiếm gặp, ít được quan tâm. Gần đây có vài bài báo đề cập đến nhưng chưa có một báo cáo khoa học nào về đánh giá tổng quan mức độ tổn thương cũng như kết quả điều trị tổn thương trên.
Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Dương từ tháng 01/2016 đến tháng 12/2018 đã tiếp nhận và điều trị 6 trường hợp tổn thương vỡ đại tràng do bơm hơi áp lực cao với nhiều mức độ thương tổn đại tràng khác nhau. Vì vậy chúng tôi làm nghiên cứu này nhằm nêu lên đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị trong các trường hợp nêu trên.
Mục tiêu:
1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng các trường hợp tổn thương đại tràng do bơm hơi áp lực cao.
2. Kết quả điều trị tổn thương trên.
TỔNG QUAN
Giải phẫu: Ruột già nối từ góc hồi manh tràng đến hậu môn, gồm 4 phần: manh tràng, kết tràng, trực tràng và ống hậu môn.
- Vị trí: Ruột già tạo nên một khung hình chữ U ngược vây quanh tiểu tràng theo thứ tự từ phải sang trái là:
+ Manh tràng và ruột thừa.
+ Kết tràng lên.
+ Góc kết tràng phải.
+ Kết tràng ngang.
+ Góc kết tràng trái.
+ Kết tràng xuống.
+ Kết tràng Sigma.
+Trực tràng.
+ Ống hậu môn.
Trong đó có 4 đoạn cố định là kết tràng lên, kết tràng xuống, trực tràng và ống hậu môn và 3 đoạn di động là manh tràng, kết tràng ngang, kết tràng Sigma.
- Kích thước:
+ Ruột già dài từ 1,4 – 1,8 m.
+ Đường kín manh tràng khoảng 7 cm, giảm dần đến kết tràng Sigma, ở trực tràng phình ra thành bóng.
- Cấu tạo chung: Từ trong ra ngoài gồm có 5 lớp
+ Lớp niêm mạc.
+ Lớp dưới niêm mạc.
+ Lớp cơ.
+ Lớp dưới niêm mạc.
+ Lớp thanh mạc.
Hình thái tổn thương: Rách thanh cơ; Vỡ đại tràng; Hoại tử đại tràng.
Vị trí tổn thương:
- Trực tràng. - Đại tràng Sigma. - Đại tràng trái.
- Đại tràng ngang. - Đại tràng phải. - Kết hợp nhiều đoạn.
Cơ chế tổn thương:
- Tăng áp lực trực tiếp: Lực tác động trực tiếp vào lòng đại tràng gây tăng áp lực trong lòng đại tràng gây tổn thương thành đại tràng, có thể là tai biến hiếm gặp trong bơm hơi nội soi đại tràng, bơm nước thụt tháo đại tràng...
- Tăng áp lực gián tiếp: Lực tác động qua thành bụng vào đại tràng, do đại tràng là một tạng rỗng nằm giữa thành bụng ở trước và cột sống ở sau nên khi có lực áp động từ bên ngoài vào theo cơ chế đe và búa làm tăng áp lực đột ngột trong lòng đại tràng gây vỡ đại tràng ngay vị trí lực tác động, thường gặp trong tai nạn giao thông, bị đánh...
Hình 1: Hình ảnh tổng quan ruột già
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng: Chúng tôi có 06 Bệnh nhân nhập viện điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bình Dương với chẩn đoán Vỡ đại tràng do bơm hơi áp lực cao từ tháng 01/2016 đến tháng 12/2018.
Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu cắt ngang mô tả.
Phương pháp tiến hành: Thu thập thông tin lâm sàng, xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, chỉ định phẫu thuật, kết quả sau mổ, tai biến, biến chứng.
KẾT QUẢ
Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng:
Tuổi: Tuổi thấp nhất: 21 tuổi
Tuổi cao nhất: 47 tuổi
Giới tính:
Bảng 1: Giới tính
|
Giới tính
|
n
|
%
|
|
Nam
|
6
|
100
|
|
Nữ
|
0
|
0
|
Nghề nghiệp
Bảng 2: Nghề nghiệp
|
Nghề nghiệp
|
n
|
%
|
|
Công nhân
|
6
|
100
|
|
Thợ sửa xe
|
0
|
0
|
|
Nông dân
|
0
|
0
|
|
Khác
|
0
|
0
|
Đặc điểm lâm sàng
Bảng 3: Đặc điểm lâm sàng
|
Đặc điểm lâm sàng
|
n
|
%
|
|
Đau bụng
|
6
|
100
|
|
Bụng chướng
|
6
|
100
|
|
Viêm phúc mạc
|
6
|
100
|
Cận lâm sàng
Bảng 4: Cận lâm sàng
|
Cận lâm sàng
|
Có
|
Không
|
%
|
|
n
|
%
|
n
|
%
|
|
X-Quang có dấu hiệu liềm hơi dưới hoành
|
4
|
66,7%
|
2
|
33,3%
|
100%
|
|
Siêu âm có dấu hiệu hơi tự do ổ bụng
|
4
|
66,7%
|
2
|
33,3%
|
100%
|
Điều trị:
Đánh giá tổn thương trong lúc mổ:
Bảng 5: Hình thái tổn thương
|
Hình thái tổn thương
|
n
|
%
|
|
Vỡ ruột một vị trí kèm rách thanh cơ đơn giản.
|
1
|
16,7%
|
|
Vỡ ruột 1 vị trí đơn thuần
|
2
|
33,3%
|
|
Rách thanh cơ phức tạp gây hoại tử đoạn ruột
|
1
|
16,7%
|
|
Rách thanh cơ đơn giản nhiều vị trí
|
2
|
33,3%
|
Bảng 6: Vị trí tổn thương
|
Vị trí
|
n
|
%
|
|
Trực tràng
|
6
|
100%
|
|
Đại tràng Sigma
|
4
|
66,7%
|
|
Đại tràng (T)
|
3
|
50,0%
|
|
Đại tràng ngang
|
2
|
33,3%
|
|
Đại tràng (P)
|
1
|
16,7%
|
Phương pháp phẫu thuật:
Bảng 7: Phương pháp phẩu thuật.
|
Hình thái tổn thương
|
Phương pháp phẫu thuật
|
|
Vỡ ruột một vị trí kèm rách thanh cơ đơn giản.
|
Khâu thanh cơ, hậu môn tạm trên dòng
|
|
Vỡ ruột 1 vị trí đơn thuần
|
Hậu môn tạm trên dòng
|
|
Rách thanh cơ phức tạp gây hoại tử đoạn ruột
|
Cắt đoạn ruột, hậu môn tạm kiểu nòng súng
|
|
Rách thanh cơ đơn giản nhiều vị trí
|
Khâu thanh cơ
|
Biến chứng sau mổ
Bảng 8: Biến chứng sau mổ
|
Biến chứng sớm
|
n
|
%
|
|
Nhiễm trùng vết mổ
|
0
|
0%
|
|
Tắc ruột sớm
|
0
|
0%
|
|
Áp xe tồn lưu
|
0
|
0%
|
|
Viêm phổi
|
1
|
16,7%
|
Thời gian nằm viện:
- Thời gian nằm viện ngắn nhất: 07 ngày
- Thời gian nằm viện dài nhất: 16 ngày
BÀN LUẬN
Tổn thương đại tràng do bơm hơi áp lực cao xảy ra khi đùa giỡn là nguyên nhân rất hiếm gặp, chủ yếu xảy ra trong độ tuổi lao động, nghề nghiệp là công nhân 100%.
Bệnh nhân được đưa vào viện vì lý do đau bụng nhiều và chướng bụng, trong báo cáo của chúng tôi tình trạng bệnh nhân lúc nhập viện 100% có triệu chứng đau bụng và bụng chướng, thăm khám có tình trạng viêm phúc mạc rõ, các kết quả chẩn đoán hình ảnh Xquang bụng đứng: 66,7% có dấu hiệu liềm hơi dưới hoành 2 bên, siêu âm ổ bụng 66,7% có dấu hiệu hơi tự do ổ bụng, trong đó có 2 ca không có dấu hiệu trên chiếm tỉ lệ 33,3% phù hợp với chẩn đoán sau mổ có 4/6 ca có vỡ đại trực tràng chiếm tỉ lệ 66,7% và 2 ca chỉ có rách thanh cơ đại trực tràng do căng giãn quá mức chiếm tỉ lệ 33,3%.
Cơ chế gây ra tổn thương đại trực tràng do bơm hơi là do cơ chế tăng áp lực trực tiếp từ trong lòng ruột nên hình thái tổn thương chủ yếu là rách thanh cơ nhiều chỗ và vỡ đoạn ruột, vị trí tổn thương theo vị trí áp lực khí thổi từ ngoài vào trong nên vị trí tổn thương nhiều nhất là đoạn trực tràng giảm dần lên trên, theo báo cáo kết quả tổn thương trực tràng 6/6 ca tỉ lệ 100%, đại tràng Sigma 4/6 ca tỉ lệ 66,7%, đại tràng (T) 3/6 ca tỉ lệ 50%, đại tràng ngang 2/6 ca tỉ lệ 33,3% và đại tràng (P) 1/6 ca tỉ lệ 16,7%.
Phương pháp phẫu thuật tùy theo tổn thương của đại trực tràng, rách thanh cơ đơn giản phẫu thuật khâu thanh cơ, vỡ đại trực tràng 1 vị trí phẫu thuật làm hậu môn nhân tạo, hoại tử đoạn dài đại trực tràng phẫu thuật cắt đoạn ruột và làm hậu môn nhân tạo.
Kết quả điều trị rất khả quan với 100% ca xuất viện ổn định, tỉ lệ biến chứng thấp, không có nhiễm trùng vết mổ, tắc ruột sớm sau mổ, áp xe tồn lưu, chỉ có 1 ca bị viêm phổi bệnh viện chiếm tỉ lệ 16,7%.
Thời gian nằm viện theo báo cáo của chúng tôi ngắn nhất 07 ngày phù hợp với những ca tổn thương đơn giản rách thanh cơ đại trực tràng và dài nhất là 16 ngày vì trong thời gian điều trị có bị viêm phổi bệnh viện.
KẾT LUẬN
Qua báo cáo này chúng tôi nhận thấy tổn thương đại trực tràng do bơm hơi tuy là bệnh lý hiếm nhưng dễ chẩn đoán với biểu hiện của tình trạng viêm phúc mạc rõ, điều trị phẫu thuật kịp thời sẽ cho kết quả tốt.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Quang Quyền, Giải phẫu bệnh học tập 1 và tập 2, nhà xuất bản y học chi nhánh Hồ Chí Minh; 2017.
2. Nguyễn Đình Hối, Điều trị ngoại khoa tiêu hóa – Bộ môn Ngoại Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh, nhà xuất bản y học; 2007.
3. Alexander H, Raymond. Abdominal trauma. Advanced trauma life support, American college of surgeons, 6* Ed. 1997; 157-175.
4. Jurkovich J Gregory. Traumá. In Sabiston: Texbook of Surgery. WB Saunders Company. 15* Ed. 1997; 296-341.
5. Moore E Emest. Trauma. In Schawrtz: Principles of Surgery. McGraw Hill Book Company, 7* Ed. 1999; 155-221.
6. Stone H Harlan. Trauma. Basic Surgery. Quality medical Publishing, Inc, 4* Ed. 1993; 606-19.