Ngành khoa học và công nghệ: Ứng phó kịp thời những vấn đề đặt ra trong cuộc sống
Trong những ngày đầu năm 2020, dịch bệnh Covid-19 đã lan rộng ra khắp thế giới, làm hàng triệu người mắc và hàng trăm ngàn người tử vong, ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động kinh tế - xã hội trên phạm vi toàn cầu. Ở Việt Nam, dịch bệnh Covid-19 cũng đã tác động mạnh mẽ đến mọi ngành lĩnh vực
Trước tình hình đó, ngành khoa học và công nghệ đã vào cuộc với tinh thần chủ động, kịp thời, trách nhiệm, đóng góp hiệu quả vào việc phòng, chống dịch COVID-19. Chỉ trong thời gian ngắn, ngành khoa học và công nghệ đã triển khai nghiên cứu, ứng dụng và chế tạo thành công bộ sinh phẩm real-time RT-PCR phát hiện vi-rút SARS-CoV-2 đáp ứng nhu cầu sử dụng trong nước và có năng lực xuất khẩu; triển khai theo quy trình đặc biệt các nghiên cứu về dịch tễ học, phác đồ điều trị, chế tạo robot và máy thở phục vụ tình huống ứng phó với các cấp độ dịch bùng phát; thu thập, tổng hợp các công bố khoa học quốc tế mới nhất về vi-rút SARS- CoV-2 để cung cấp cho các nhóm nghiên cứu tham khảo và hỗ trợ đặt hàng các nhiệm vụ nghiên cứu cấp thiết phục vụ phòng, chống dịch; phát huy nền tảng của Hệ tri thức Việt số hóa trong việc xây dựng bản đồ vùng dịch sử dụng Vmap, phát hiện nhũng người có nguy cơ lây nhiễm tại các điểm du lịch; xây dựng phần mềm khai báo y tế; huy động hiệu quả mạng lưới đại diện khoa học và công nghệ tại các nước để kết nối các nhóm nghiên cứu và trao đổi, thử nghiệm các thiết bị, công nghệ và sản phẩm phòng, chống dịch; thúc đẩy hợp tác công - tư trong thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu…
Theo thông tin từ Bộ Khoa học và Công nghệ, ngay thời điểm dịch Covid-19 diễn biến phức tạp trên toàn thế giới, ngày những ngày đầu năm sau tết Nguyên đán, Bộ Khoa học và Công nghệ đã họp với các chuyên gia, các nhà khoa học và ra quyết định phê duyệt đặt hàng 04 nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp quốc gia đột xuất góp phần phòng chống dịch bệnh, trong đó có đề tài “Nghiên cứu chế tạo bộ sinh phẩm real-time RT-PCR và RT PCR phát hiện vi rút corona chủng mới (nCoV)” do Học viện Quân y chủ trì, phối hợp với Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á thực hiện.
Đến ngày 03/03/2020, Bộ Khoa học và Công nghệ đã họp nghiệm thu và đánh giá kết quả nghiên cứu của đề tài cho thấy, nhóm nghiên cứu đã chế tạo thành công Bộ kít real-time RT-PCR one step. Quá trình nghiên cứu, hoàn thiện công nghệ sản xuất theo quy trình hết sức nghiêm ngặt, bộ kít được sản xuất trên dây chuyền đạt tiêu chuẩn ISO 13485, phòng thí nghiệm (Labo) thực hiện nghiên cứu đạt tiêu chuẩn ISO Class 8. Bộ kít được kiểm định các tiêu chí độ nhạy, độ đặc hiệu, độ chính xác, độ lặp lại tại Labo chuẩn thức của Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á và Học viện Quân y. Kết quả cho thấy các tiêu chí tương đương bộ sinh phẩm do US CDC và WHO sản xuất.
Sau khi bộ kít được đưa vào sử dụng tại một số bệnh viện ở Việt Nam, ngày 21/4, Bộ Y tế và Chăm sóc Xã hội Vương quốc Anh cũng đã cấp Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn Châu Âu (CE) và cấp Giấy chứng nhận lưu hành tự do (CFS) cho bộ sản phẩm xét nghiệm này. Ngày 24/4, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đánh giá bộ KIT LightPower iVA SARS-CoV-2 1st RT-rPCR Kit do Công ty cổ phần Công nghệ Việt Á sản xuất theo Quy trình Danh sách Sử dụng Khẩn cấp (EUL) và cấp mã số EUL 0524-210-00.
Bộ Kit được coi là công cụ quan trọng và cần thiết để góp phần kiểm soát bệnh dịch do SARS-CoV-2 ở Việt Nam. Giá sản phẩm chỉ khoảng bằng ¼ giá thành một bộ kít tương tự ở nước ngoài. Sau khi sản phẩm được sản xuất thành công, nhiều quốc gia và doanh nghiệp đã đặt mua kit phát hiện SARS-CoV-2 do Việt Nam sản xuất.
Bên cạnh thành công của bộ kit real-time RT-PCR one step, robot Vibot-1a cũng ra đời. Đây là sản phẩm của Học viện Kỹ thuật Quân sự - Bộ Quốc phòng nghiên cứu theo mẫu robot TUG của hãng Aethon, Mỹ. Robot mang tên Vibot phiên bản 1a được chế tạo và có thể thuần thục đảm nhận nhiệm vụ tự động vận chuyển thức ăn, thuốc men, nhu yếu phẩm… từ ngoài vào các buồng bệnh; vận chuyển rác thải sinh hoạt, rác thải y tế, đồ giặt... với tải trọng lên đến 100kg từ buồng bệnh ra khu tập kết và hỗ trợ giao tiếp từ xa giữa nhân viên y tế và bệnh nhân. Trong quá trình vận chuyển, robot có thể phát nhạc, phát bản tin giải trí. Sự dụng cảm biến thông minh, Vibot cũng có thể phát ra nhiều âm thanh như "xin tránh đường", "xin cảm ơn", "tạm biệt". Hiện sản phẩm Vibot-1a đã được lắp đặt, chạy thử nghiệm tại môi trường thực tế và nhận được phản hồi tốt tại Bệnh viện Bắc Thăng Long, Hà Nội.
Robot Vibot-1a ra đời là giải pháp tốt nhất vào thời điểm dịch bệnh đang diễn ra, giúp hạn chế việc nhân viên y tế phải tiếp xúc với bệnh nhân, cũng như các điều dưỡng hay nhân viên phục vụ phải mang thuốc, cơm, nước uống… đến cho bệnh nhân. Bên cạnh đó, robot còn giúp kết nối giữa người bị bệnh với bác sĩ bên ngoài khu vực cách ly để nhận được sự tư vấn cần thiết, điều này cũng sẽ tránh được rủi ro khi bác sĩ trao đổi trực tiếp với bệnh nhân.
Robot lau sàn khử khuẩn cũng được Viện Ứng dụng Công nghệ nghiên cứu, chế tạo robot thành công trong vòng hơn 2 tuần. Các robot có thể hoạt động trong khu vực cách ly để thay thế, hỗ trợ nhân viên y tế công việc lau sàn nhà dùng chất khử khuẩn. Nhờ được gắn các cảm biến, robot có thể tự động di chuyển, tránh mọi vật cản trên đường đi. Với thiết kế đặc biệt, robot có thể dễ dàng đi vào dưới giường bệnh, đi vào mọi ngóc ngách của phòng bệnh để vệ sinh và khử khuẩn một cách sạch sẽ.
Ngoài ra, Viện Ứng dụng công nghệ - Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đưa ra giải pháp hỗ trợ cho nhân viên y tế lẫn bệnh nhân trong công tác phòng chống dịch bệnh như “giải pháp sáng lọc không tiếp xúc” giúp truy tìm vết người nghi nhiễm Covid-19 trong bệnh viện. Cấu tạo của giải pháp này gồm 2 phần: Phần mềm được viết trên các hệ điều hành thông dụng, cho phép chạy trên máy tính hoặc trên nền web; phần cứng bao gồm một máy tính, hai màn hình (một cho nhân viên y tế và một cho người khai báo) và cảm biến nhiệt. Khi tổ chức phân luồng, người khai báo nhập thông tin cá nhân, lịch sử đi lại trong vòng 14 ngày và các triệu chứng như ho, sốt... từ màn hình chạm phía ngoài. Cảm biến nhiệt đo thân nhiệt của người khai báo.
Giải pháp có nhiều tính năng như: đa ngôn ngữ (6 ngôn ngữ), đo thân nhiệt, lưu trữ dữ liệu của người nhập liệu, truy xuất lịch sử đi lại và thông tin người nghi nhiễm hoặc nhiễm rất nhanh chóng, đồng thời giúp nhân viên y tế đưa ra hướng dẫn nhanh, chính xác, giảm tiếp xúc trực tiếp, giảm nguy cơ lây nhiễm…
Giải pháp này không chỉ giúp cho nhân viên y tế có thể theo dõi việc nhập thông tin, in kết quả, lưu số liệu trên một màn hình khác, không tiếp xúc với người khai báo một cách dễ dàng, nhanh chóng mà còn giúp cho bệnh nhân giảm thời gian chờ đợi và chi phí điều trị. Giải pháp đã được Viện Ứng dụng Công nghệ bàn giao cho Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương cơ sở 2 (Đông Anh, Hà Nội) đưa vào sử dụng sáng 22/4.
Cùng với những thiết bị hỗ trợ trực tiếp cho nhân viên y tế và bệnh nhân, Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội - Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam đã sử dụng công nghệ chiếu xạ hỗ trợ miễn phí cho việc sát khuẩn các thiết bị, vật phẩm y tế phục vụ trong công tác phòng chống dịch của các tuyến đầu ở nước ta. Công nghệ này sử dụng năng lượng bức xạ ion hóa để xử lý sản phẩm, cụ thể nguồn bức xạ được sử dụng để khử trùng các dụng cụ y tế là nguồn phát tia gamma. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng so với xử lý thông thường mà còn kéo dài thời gian bảo quản của sản phẩm…
Ngoài thành tựu nổi bật trên, các nhà khoa học, giảng viên, giáo viên… ở các tổ chức, viện trường cũng đã nghiên cứu, sáng tạo ra những sản phẩm, thiết bị cần thiết hỗ trợ cho các tổ chức, cá nhân trong công tác phòng chống dịch bệnh như: Khẩu trang kháng khuẩn, nước rửa tay kháng khuẩn, máy đo thân nhiệt từ xa, máy rửa tay sử dụng cảm biến… và đưa vào ứng dụng trong thực tiễn. Hiện nay, việc nghiên cứu và sản xuất vắc xin phòng Covid-19 cũng đang được các nhà khoa học, doanh nghiệp ưu tiên hàng đầu.
Nỗ lực phát triển và ứng dụng công nghệ hiện đại, giúp cho việc cách ly và phòng chống dịch bệnh dễ dàng hơn, thành công của các nhà khoa học và những hành động thực tế của các tổ chức, cá nhân, có ý nghĩa lớn trong tình hình dịch COVID-19 đang là mối lo ngại và nguy hiểm trên toàn cầu. Đồng thời, khẳng định sự vào cuộc kịp thời của cả hệ thống chính trị, Bộ Khoa học và Công nghệ, các nhà khoa học và các đơn vị có liên quan trước những vấn đề đặt ra trong cuộc sống.
Quỳnh Giang