Thông tin sở hữu công nghiệp phục vụ cộng đồng khởi nghiệp sáng tạo
Sở hữu công nghiệp (SHCN) là khái niệm chỉ lĩnh vực pháp lý bảo hộ quyền sở hữu đối với các thành quả nghiên cứu triển khai có thể áp dụng công nghiệp. Tại Việt Nam đối tượng Sở hữu công nghiệp có thể là: 1- sáng chế, 2- giải pháp hữu ích, 3- kiểu dáng công nghiệp, 4- nhãn hiệu, 6- chỉ dẫn địa lý, 7- thiết kế bố trí mạch tích hợp, ngoài ra còn có tên thương mại và bí quyết kinh doanh.
Thông tin sở hữu công nghiệp là tập hợp thông tin về tình trạng pháp lý liên quan đến đối tượng SHCN, được ghi nhận trong quá trình xác lập, bảo vệ quyền SHCN (sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu…). Thông tin SHCN là nguồn lực quan trọng để giúp các tổ chức, cá nhân định hướng nghiên cứu; khai thác ứng dụng; xây dựng kế hoạch, chiến lược sản xuất kinh doanh; giúp người nộp đơn có thể xác định khả năng bảo hộ khi nộp đơn xác lập quyền SHCN tránh mất thời gian, chi phí ... và xa hơn nữa là giúp cho ngành kinh tế, địa phương hay cả quốc gia có thể phát triển nhanh và bền vững nhờ biết cách “đứng trên vai những người khổng lồ một cách hợp pháp”.
Thông tin SHCN có cấu phần như: Thông tin cấp 1, mô tả bản chất đối tượng SHCN; thông tin cấp 2, thông tin mô tả tóm tắt đối tượng SHCN; thông tin cấp 3, thông tin thư mục (số đơn, chỉ số phân loại tên chủ đơn, chủ bằng… và thông tin khác như: lịch sử xác lập quyền, giải quyết tranh chấp, xử lý xâm phạm…
Để tồn tại và phát triển được trong môi trường kinh doanh mà sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt, donh nghiệp bắt buộc phải thích nghi với hoàn cảnh mới, có nghĩa là họ phải thay đổi phương thức quản lý, cải tiến và áp dụng công nghệ mới, cải tiến chất lượng công việc và sản phẩm, nâng cao năng lực sản xuất, tăng cường tìm kiếm thị trường và các cơ hội kinh doanh mới.
Như vậy, thông tin SHCN giúp doanh nghiệp khắc phục tình trạng “thông tin bất cân xứng”, hạn chế rủi ro, giảm thiểu chi phí: Thông tin về môi trường kinh doanh, thị trường, đối thủ cạnh tranh, đối tác kinh doanh…; làm thay đổi năng lực canh tranh như phương thức quản lý, cải tiến và áp dụng công nghệ mới, cải tiến chất lượng công việc và sản phẩm và nâng cao chất lượng sản xuất; gia tăng cơ hội, củng cố vị thế của doanh nghiệp trong việc tìm kiếm thị trường mới, nắm bắt xu hướng, cơ hội kinh doanh mới và củng cố vị thế trong cạnh tranh, đàm phán.
Thứ trưởng Trần Văn Tùng cho biết, thông tin SHCN có vai trò rất quan trọng, nó không chỉ phục vụ cho định hướng nghiên cứu, phát triển; xác lập, bảo vệ quyền SHCN mà còn cho khai thác, quản lý các đối tượng SHCN. Để tạo điều kiện cho doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp tiếp cận thuận lợi, khai thác hiệu quả thông tin SHCN, góp phần hỗ trợ, thúc đẩy hoạt động chia sẻ thông tin SHCN cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong việc tạo dựng và phát triển tài sản trí tuệ…,
Thông tin SHCN là một trong ba trụ cột của hoạt động khởi nghiệp sáng tạo: Ý tưởng, năng lực và vốn. Trong đó, ý tưởng là trụ cột cốt lõi, để có ý tưởng mới thì phải dựa trên thông tin SHCN đã có trước đó.
Thông tin SHCN bảo đảm sự kết nối, chia sẻ ý tưởng tri thức, kỹ năng, kinh nghiệm, vốn, thời gian… kể cả rủi ro; giúp kết nói các chủ thể trong hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo; là nguồn lực đầu vào của các giai đoạn phát triển của doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.
Trước khi chuẩn bị nộp đơn yêu cầu cấp văn bằng bảo hộ hoặc chuẩn bị sản xuất và đưa ra thị trường một sản phẩm mới, doanh nghiệp phải tra cứu Patent để xem là liệu sản phẩm đó có bị vi phạm quyền sở hữu công nghiệp của các tổ chức cá nhân khác không. Việc tra cứu Patent nên được tiến hành theo một số giai đoạn như giai đoạn phát triển công nghệ, giai đoạn phát triển sản phẩm rồi đến giai đoạn Maketing nhằm thực sự đưa các sản phẩm nầy xâm nhập vào thị trường. Hoặc trước khi xuất khẩu hàng hóa đến một thị trường nào đó, doanh nghiệp phải tiến hành tra cứu Patent đồng dạng, tra cứu tìng trạng pháp lý về quyền sở hữucông nghiệp khẳng định xem liệu các quyền Patent có bị vi phạm hay mất hiệu lực vì các lý do theo luật định hoặc do không nộp lệ phí hàng năm hay không, hoặc người sở hữu Patent có bị thay đổi hay không.
Hiện nay có nhiều công cụ phần mềm tra cứu tìm kiếm thông tin phục vụ tạo dựng, đăng ký bảo hộ, thương mại hóa và bảo vệ tài sản trí tuệ. Các phần mềm giúp cho quản trị tài sản trí tuệ (kiểm soát vòng đời của tài sản trí tuệ); trợ giúp các thủ tục pháp lý liên quan tới tài sản trí tuệ (đăng ký, gia hạn/duy trì hiệu lực, ký kết hợp đồng, kiểm kê, thẩm tra…); nhận diện, phòng ngừa và giải quyết rủi ro, tối đa hóa lợi ích (G2Crowd, 2018). Ngoài ra, Viện khoa học sở hữu trí tuệ còn có các dịch vụ thông tin SHCN như: Tra cứu tình trạng lỹ thuật, tra cứu quá trình xác lập quyền, tra cứu hiệu lực bảo hộ, tra cứu khả năng bảo hộ, tra cứu khả năng sử dụng…
Xác lập quyền sở hữu công nghiệp:
a. Nắm vững các quy định pháp luật về sở hữu công nghiệp: Các vấn đề liên quan đến quyền nộp đơn yêu cầu bảo hộ các đối tượng sở hữu công nghiệp; các đối tượng bị loại trừ khỏi phạm vi bảo hộ đối với từng loại đối tượng; các yêu cầu về hình thức và nội dung đơn yêu cầu bảo hộ; thủ tục nộp đơn; trình tự, thủ tục xử lý đơn yêu cầu bảo hộ tại cơ quan có thẩm quyền, trong đó đặc biệt lưu ý tới các quy định về thời hạn và lệ phí.
b. Cân nhắc trước khi quyết định có nộp đơn hay không, dự định chi phí cho việc nộp đơn.
c. Làm đơn yêu cầu bảo hộ: Tờ khai xin cấp văn bằng bảo hộ là một trong các tài liệu quan trọng nhất, bắt buộc phải có của bất kỳ loại đơn yêu cầu bảo hộ nào. Các thông tin chứa trong tờ khai được coi là thông tin gốc để đối chiếu với các thông tin cùng loại ghi trong các tài liệu khác của đơn và là cơ sở xác định các yếu tố pháp lý liên quan tới quyền sở hữu công nghiệp sẽ được thừa nhận. Vì vậy cần đặc biệt chú ý khi lập tờ khai.
d. Nộp đơn đăng ký và theo dõi kết quả xử lý đơn: Doanh nghiệp có thể tự làm và nộp đơn đăng ký quyền sở hữu công nghiệp hoặc có thể thông qua người đại diện sở hữu công nghiệp để làm và nộp đơn đăng ký. Sau khi nộp đơn đăng ký, doanh nghiệp cần theo dõi kết quả xử lý đơn của Cục Sở hữu Trí tuệ qua các kết quả xét nghiệm hình thức và nội dung và thực hiện các yêu cầu sửa đổi bổ sung theo yêu cầu của Cục Sở hữu Trí tuệ.
Hoàng Ái