a. Tên luận văn: Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề vào dạy học một số kiến thức phần "Quang hình học" Vật lý 11 trung học phổ thông
b.Họ và tên cá nhân thực hiện luận văn: Nguyễn Thị Oanh
c. Tên đơn vị công tác: Trường THPT Dầu Tiếng
đ. Mục tiêu của luận văn - luận án: Vận dụng các cơ sở lí luận của phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề vào tổ chức dạy học một số kiến thức phần “Quang hình học” Vật lý 11 THPT nhằm phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo của học sinh.
e. Kết quả thực hiện (tóm tắt)
Nước ta đang phấn đấu trở thành một nước công nghiệp hiện đại: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Để đạt mục tiêu trên, Đảng ta đã xác định phải tiến hành Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa đất nước, mà trước tiên giáo dục được đặt lên quốc sách hàng đầu. Luật Giáo dục năm 2005 tại khoản 2 Điều 28 quy định “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm tâm lý của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Để làm được điều này, với lượng kiến thức và thời gian được phân phối cho chương trình Vật lý bậc THPT, mỗi giáo viên phải có một phương pháp dạy học linh hoạt, phù hợp với từng chương, từng bài thì mới tạo được sự hứng thú và tích cực trong học tập của học sinh, từ đó không những đáp ứng cho môn học mà còn giúp học sinh áp dụng được kiến thức đã học vào các khoa học khác, vào thực tiễn cuộc sống và chuyển tiếp bậc học cao hơn sau này.
Thực tiễn dạy học trong những năm gần đây cho thấy xu hướng đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho học sinh là yêu cầu bắt buộc đối với các nhà trường Việt Nam hiện nay, nó cũng là xu thế chung của các nhà trường trên thế giới. Đã có nhiều phương pháp dạy học tích cực được nghiên cứu và áp dụng thành công ở nhiều nước trên thế giới. Ở Việt Nam cũng đang từng bước triển khai áp dụng, trong số đó có phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề (còn được gọi là dạy học nêu vấn đề, dạy học giải quyết vấn đề).
Theo một trong những quan niệm phổ biến hiện nay thì dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề được xem như hệ thống các quy tắc áp dụng các thủ pháp dạy học có tính đến logic của các thao tác tư duy và các quy luật của hoạt động nhận thức của học sinh. Do vậy dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề không những phù hợp hơn với tinh thần dạy học phát triển, với nhiệm vụ phát triển năng lực sáng tạo và tự lực nhận thức của học sinh, biến kiến thức của họ không chỉ thành niềm tin mà còn phù hợp với đặc điểm của khoa học Vật lý. Hơn nữa, dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề làm cho học sinh nắm vững không chỉ các cơ sở khoa học mà chính cả quá trình thu nhận các kiến thức và các sự kiện khoa học, sự phát triển của năng lực nhận thức và sáng tạo của học sinh… Xuất phát từ những lí do trên, tác giả đã đề xuất và thực hiện đề tài: “Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề vào dạy học một số kiến thức phần “Quang hình học” Vật lý 11 THPT”.
Để đạt được mục tiêu đề ra, tác giả đã sử dụng phương pháp nghiên cứu lí luận từ Luật Giáo dục 2005, các chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương và của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo về những định hướng cơ bản của việc đổi mới phương pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay. Nghiên cứu các tạp chí giáo dục, các tài liệu lí luận dạy học, các công trình nghiên cứu liên quan tổ chức dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề và các tài liệu về bồi dưỡng về đổi mới phương pháp cho giáo viên.
Phương pháp điều tra, khảo sát thực tế đối với giáo viên và học sinh về cách thức tổ chức dạy và học Vật lý, việc dạy học một số kiến thức phần “Quang hình học” nhằm phát hiện những khó khăn, hạn chế và thực trạng dạy và học hiện nay để phân tích, rút ra kết luận và đề xuất giải pháp; Phương pháp thực nghiệm sư phạm như thiết kế các tiến trình dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề một số kiến thức phần “Quang hình học” Vật lý 11 THPT và tiến hành thực nghiệm sư phạm tại trường THPT Dầu Tiếng - Bình Dương và phương pháp thống kê toán học.
Sơ đồ cấu trúc nội dung phần “Quang hình học”
Sau quá trình nghiên cứu và thực nghiệm sư phạm, tác giả đã làm rõ cơ sở lí luận của dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề. Vận dụng cơ sở lí luận của phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề vào thiết kế một số tiến trình dạy học để đưa người học vào hoạt động tìm tòi, giải quyết vấn đề khi dạy một số kiến thức phần “Quang hình học” nhằm phát huy hoạt động nhận thức tích cực, tự lực và sáng tạo của học sinh. Các tiến trình đã được soạn thảo có thể sử dụng làm nguồn tài liệu tham khảo cho giáo viên phổ thông và học viên cao học cùng chuyên ngành lí luận và phương pháp bộ môn Vật lý.
g. Năm tốt nghiệp: 2015
(Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo luận văn tại Trung tâm Thông tin và Thống kê khoa học và công nghệ).