a. Tên luận văn: Lịch sử cộng đồng người Xtiêng ở thị xã Bình Long, tỉnh Bình Phước
b.Họ và tên cá nhân thực hiện luận văn: Dư Thế Hùng
c. Tên đơn vị công tác: Trường THCS Mỹ Thạnh
d. Mục tiêu nghiên cứu:
Làm rõ lịch sử hình thành và phát triển của một cộng đồng Xtiêng trên địa bàn thị xã Bình Long. Từ mục đích nghiên cứu chung này đề tài triển khai những mục tiêu sau:
- Cung cấp thông tin một cách tổng hợp và tương đối đầy đủ về lịch sử hình thành cộng đồng người Xtiêng tại thị xã Bình Long.
- Phân tích và đánh giá những biến cố lịch sử đã tác động, làm thay đổi lớn đến đời sống của cộng đồng, từ đó đưa ra các nhóm giải pháp để phát triển cộng đồng và bảo tồn những giá trị văn hóa của người Xtiêng trên địa bàn.
- Nhận diện những thay đổi đặc điểm về kinh tế, văn hóa, xã hội của cộng đồng người Xtiêng tại thị xã Bình Long lúc trước và so sánh với hiện nay có sự biến đổi như thế nào.
e. Kết quả thực hiện (tóm tắt)
Bình Phước là một tỉnh thuộc Đông Nam Bộ, nơi đây có hơn 40 tộc người anh em cư trú, trong đó ở thị xã Bình Long người Xtiêng chiếm dân số đông thứ hai sau người Kinh và đã có mặt trên vùng đất này từ rất sớm. Người Xtiêng sinh sống nơi đây đa số thuộc nhóm Bù Dek ở vùng thấp, làm lúa nước là chủ yếu, sống gần gũi với người M'Nông, người Mạ và người Kinh. Trong quá trình đan xen sinh sống, người Xtiêng đã hình thành nên một cộng đồng mang một diện mạo của nền kinh tế - văn hóa - xã hội riêng khá rõ nét.
Cho đến nay, đã có nhiều nhà nghiên cứu với nhiều công trình viết về người Xtiêng. Song các công trình nghiên cứu trước đây đều chưa đi sâu tìm hiểu về vấn đề lịch sử cộng đồng này. Trong khi đó, những công trình này đã quá cũ, thông tin chưa được cập nhật và còn nhiều hạn chế trong cách nhìn và tiếp cận các vấn đề là chỉ mô tả, ghi chép các phong tục tập quán chứ chưa đi sâu lịch sử cộng đồng. Vì vậy, việc nghiên cứu còn nhiều khoảng trống nhất là chưa đi sâu nghiên cứu lịch sử của cộng đồng đó, chưa có tính hệ thống chặt chẽ.
Bên cạnh đó, tác giả Dư Thế Hùng đã được sinh ra và lớn lên tại Bình Long, việc tác giả tìm hiểu về lịch sử cộng đồng Xtiêng không chỉ giúp người viết hiểu biết về lịch sử, văn hóa của tộc người này mà còn có cơ hội để tìm hiểu về lịch sử hình thành và phát triển vùng đất quê hương, tài liệu cho việc giảng dạy lịch sử nhất là sau này khi dạy về lịch sử địa phương. Bởi đây, là tộc người bản địa có dân số đông thứ hai sau người Kinh và và có nhiều đóng góp trên địa bàn.
Mục đích luận văn làm rõ lịch sử hình thành và phát triển của một cộng đồng Xtiêng trên địa bàn thị xã Bình Long. Từ mục đích nghiên cứu chung này đề tài triển khai những mục tiêu sau: Cung cấp thông tin một cách tổng hợp và tương đối đầy đủ về lịch sử hình thành cộng đồng người Xtiêng tại thị xã Bình Long. Phân tích và đánh giá những biến cố lịch sử đã tác động, làm thay đổi lớn đến đời sống của cộng đồng, từ đó đưa ra các nhóm giải pháp để phát triển cộng đồng và bảo tồn những giá trị văn hóa của người Xtiêng trên địa bàn. Nhận diện những thay đổi đặc điểm về kinh tế, văn hóa, xã hội của cộng đồng người Xtiêng tại thị xã Bình Long lúc trước và so sánh với hiện nay có sự biến đổi như thế nào
Những biến cố lịch sử đã tác động đến cộng đồng làm cho người Xtiêng phải di cư đến khu vực cư trú khác và cũng chính điều này đã làm thay đổi diện mạo thị xã Bình Long tạo động lực phát triển đáng kể cho vùng đất này. Bình Long đã trải qua biết bao nhiêu cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm hào hùng, vẻ vang nhưng cũng mang theo đó là biết bao đau thương, mất mát. Bình Long cái tên được nhắc đến như một chiến trường đầy ác liệt và dữ dội nhất trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. Cũng chính tại vùng đất này, Mĩ-ngụy đã sử dụng hàng loạt vũ khí hóa học và thả bom để hủy hoạt nơi cư trú của người Xtiêng, kèm theo đó là đói rét, bệnh tật đã làm cho ranh giới giữa sự sống và cái chết của người Xtiêng thật mong manh. Tuy gặp rất nhiều gian nan, thử thách dù là thời tiết khắc nghiệt, dù là bom đạn rơi nhưng không gì có thể làm mất đi tinh thần bất khuất, tự cường, tự lực của người Xtiêng. Họ đã kiên cường bám trụ đánh bại mọi âm mưu thủ đoạn thâm độc của địch, quyết một lòng giải phóng buôn, làng, quê hương, trong đó nhiều buôn làng của người Xtiêng trở thành căn cứ kháng chiến. Cũng chính họ đã góp phần tiếp thêm sức mạnh cho công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và giành thắng lợi vẻ vang thống nhất đất nước.
Sự hình thành và phát triển văn hóa vật chất và tinh thần của cộng đồng Xtiêng bên cạnh các tộc người khác đã làm cho đời sống cũng như bản sắc văn hóa của họ ngày càng đa dạng và phong phú. Về mặt đời sống và văn hóa thì người Xtiêng vẫn còn lưu giữ lại một phần nào các đặc trưng riêng, độc đáo của mình. Tuy vậy, tính đến thời điểm hiện tại thì người Xtiêng đã có sự thay đổi lớn về đời sống và văn hóa. Điển hình là ở thị xã Bình Long, văn hóa vật chất của người Xtiêng đã thay đổi một cách nhanh chóng: từ cách ăn mặc (trang phục), nơi sống (nhà cửa) đến các hoạt động kinh tế nông nghiệp, trao đổi và buôn bán đã có sự biến đổi lớn, nhất là trong thời đại công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước ngày nay…
Việc nghiên cứu về đề tài này có ý nghĩa khoa học trong việc góp phần tìm hiểu cộng đồng người Xtiêng ở thị xã Bình Long từ quá trình hình thành đến những đặc điểm về kinh tế, văn hóa, tổ chức xã hội giúp cho chúng ta hiểu biết sâu sắc hơn về lịch sử, văn hóa, dân tộc, cuộc sống con người ở thị xã Bình Long. Hơn nữa khi đặt cộng đồng người Xtiêng vào vào thời điểm hiện nay, chúng ta sẽ thấy được những nét thay đổi của cộng đồng so với thời kì trước. Với đề tài này, tác giả hy vọng góp một phần nhỏ vào một hướng nghiên cứu lịch sử mới, nghiên cứu sâu lịch sử một cộng đồng dưới góc nhìn văn hóa, xã hội, không nặng về biến cố chính trị.
Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm sáng tỏ lịch sử địa phương nói chung và lịch sử cộng đồng người Xtiêng trên địa bàn thị xã Bình Long nói riêng. Cung cấp nguồn tư liệu khá đầy đủ về một cộng đồng cụ thể ở địa phương: lịch sử hình thành cộng đồng, về hiện trạng của cộng đồng hiện nay thể hiện qua các mặt: kinh tế, văn hóa, xã hội, về xu hướng phát triển của cộng đồng giúp chính quyền địa phương có những chính sách phù hợp với cộng đồng, làm sao có thể phát huy được tiềm năng của họ vào trong việc phát triển kinh tế trên địa bàn thị xã Bình Long vì thúc đẩy sự phát triển của cộng đồng tức là làm cho địa phương phát triển
g. Năm tốt nghiệp: 2018
(Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo luận văn tại Trung tâm Thông tin và Thống kê khoa học và công nghệ).