Thực thi quyền sở hữu trí tuệ: Doanh nghiệp cũng phải vào cuộc
Trong thời gian qua, việc thực thi quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) đã được đẩy mạnh, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích của chủ thể quyền SHTT, của người sử dụng…, đồng thời thúc đẩy hoạt động sáng tạo cũng như sự phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, việc thực thi quyền SHTT vẫn còn một số bất cập do nhận thức pháp lý của công chúng về SHTT còn thấp, đồng thời cơ chế bảo đảm việc thực thi chưa hoàn thiện, còn chồng chéo…
Vướng mắc
Để thực thi quyền SHTT có hiệu quả thì trước hết phải có một cơ sở pháp lý đầy đủ, chặt chẽ. Theo đánh giá của các chuyên gia, hệ thống pháp luật Việt Nam về thực thi quyền SHTT tương đối đầy đủ, hiện đại và phù hợp với điều kiện, tình hình thực tế Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Trong đó, phải kể đến Bộ luật tố tụng dân sự, Bộ luật hình sự, Luật SHTT, Luật Cạnh tranh, Luật xử lý vi phạm hành chính… và nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.
Tuy nhiên, do việc phân công cho nhiều cơ quan, nhiều đơn vị có chức năng và thẩm quyền xử lý hành chính về SHTT xử phạt khiến cho hiệu lực thực thi bị phân tán và trở nên phức tạp. Tình trạng quá nhiều đầu mối khiến cho các chủ thể cần sử dụng cơ chế này cũng lúng túng, không biết kêu ai. Còn chính các cơ quan nói trên cũng dễ nảy sinh tâm lý đùn đẩy, hoặc giẫm chân nhau. Vai trò của hệ thống thực thi nghiêng về các cơ quan hành chính và vai trò của cơ quan tư pháp trong thực thi quyền SHTT còn thấp.
Bên cạnh đó, các văn bản quy phạm pháp luật còn có sự chồng chéo, khó áp dụng, chưa có sự thống nhất giữa các cơ quan thực thi. Thực tế hiện nay việc xử lý xâm phạm SHTT hiện nay vẫn tập trung vào biện pháp xử phạt hành chính, theo Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp thì xử phạt hành chính với mức phạt từ 500 ngàn đồng đến 250 triệu đồng. Nhiều đơn vị cho rằng, mức phạt này vẫn chưa thỏa đáng, quá nhẹ, không đủ sức răn đe nên có trường hợp phạt xong doanh nghiệp (DN), đơn vị vi phạm lại tiếp tục vi phạm.
Ông Nguyễn Thành Danh, Phó Chi cục trưởng, Chi cục Quản lý thị trường tỉnh nhận định, trên thực tế còn có quá nhiều văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh, những quy định chưa rõ ràng, chưa thống nhất hoặc thiếu quy định cần thiết trong xử lý hành vi vi phạm SHTT. Ngoài ra, một số nội dung giữa Luật SHTT và Luật Xử lý vi phạm hành chính chưa thống nhất, chậm ban hành các văn bản hướng dẫn…
Doanh nghiệp cũng phải vào cuộc
Hiện nay, các hành vi vi phạm SHTT ngày càng tinh vi hơn, mở rộng đến nhiều lĩnh vực khác như sáng chế, bí mật kinh doanh, tác quyền, nhãn hiệu, cạnh tranh không lành mạnh... Không chỉ các mặt hàng rẻ tiền mà thậm chí các mặt hàng cao cấp có giá trị cao cũng bị xâm phạm khiến các cơ quan thực thi đôi khi còn phải lúng túng trong việc phân biệt thật - giả. Do vậy, để chống lại việc xâm phạm quyền SHTT, ngoài việc nỗ lực từ cả cơ quan bảo đảm quyền và cơ quan thực thi thì các DN cũng phải vào cuộc để đảm bảo quyền lợi. “Không ai biết rõ hơn sản phẩm bằng chính các chủ thể quyền, DN. Sự chia sẻ thông tin của các chủ thể quyền, DN sẽ giúp cơ quan, đơn vị liên quan thực hiện tốt nhiệm vụ, kịp thời phát hiện, bắt giữ và xử lý các hành vi vi phạm quyền SHTT”, ông Trần Giang Khuê, Phó trưởng Văn phòng đại diện Cục SHTT (Bộ Khoa học và Công Nghệ) tại Thành phố Hồ Chí Minh nói.
Ông Nguyễn Thành Danh cũng cho rằng, trong việc xử lý vi phạm SHTT nếu không có sự phối giữa cơ quan thực thi và chủ sở hữu đối tượng sở hữu công nghiệp thì khó mà thực thi quyền SHTT, nhất là khi chủ sở hữu không yêu cầu xử lý. Trong một số trường hợp biết chắc là hàng giả, đã giữ hàng rồi cũng phải trả lại vì chủ sở hữu nhãn hiệu không có đại diện tại Việt Nam.
Một điều đáng lưu ý, hiện nay Việt Nam đã tham gia và hoàn tất đàm phám các hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương thì vấn đề SHTT được nâng lên tầm quốc tế. Do vậy DN phải nắm rõ các quy định SHTT để hạn chế những rủi ro về pháp lý SHTT với các đối tác nước ngoài.
Ông Trần Giang Khuê cho biết, để phát huy hiệu quả hoạt động thực thi quyền SHTT, địa phương cần nhanh chóng xây dụng cơ chế phối hợp giữa các cơ quan hành chính và cơ quan tư pháp, nâng cao năng lực, chuyên môn của hệ thống các cơ quan thực thi quyền SHTT. Đồng thời chủ sở hữu SHTT, DN cũng phải tự bảo vệ chính mình và phối hợp với các cơ quan chức năng trong việc xử lý vi phạm SHTT, có như vậy mới làm lành mạnh hóa môi trường kinh doanh, thu hút được các nguồn đầu tư vào hoạt động sáng tạo, nhất là trong quá trình hội nhập
Hoàng Nhân